Χείλων Λακεδαιμόνιος: « Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν»

Το απόφθεγμα αυτό του Χείλωνος του Λακεδαιμόνιου, είναι ένα από τα πιο γνωστά, από τα εκατοντάδες ή και χιλιάδες που κληροδότησαν σε εμάς, αλλά και σε ολόκληρη την οικουμένη οι αρχαίοι ημών πρόγονοι. Το απόφθεγμα αυτό αποτελεί μάλιστα και την κορωνίδα της φιλοσοφικής σκέψεως του Χείλωνος του Λακεδαιμόνιου, τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες ανέδειξαν ως έναν από τους επτά σοφούς της εποχής τους. Και τον ανέδειξαν, διότι η συγκροτημένη φιλοσοφική και πολιτική σκέψη του, σε συνδυασμό με τα εξαιρετικά του πολιτικά και νομοθετικά επιτεύγματα (εξύψωση του θεσμού των πέντε εφόρων και περιορισμός της βασιλικής ασυδοσίας κ.α.), απέδειξαν ότι ο Χείλων κατόρθωσε να δημιουργήσει μία κοσμοθεωρία τόσο «στέρεη» και ορθά δομημένη, ώστε επέτυχε σε μεγάλο βαθμό να μετατρέψει την ατομική του θεωρία σε πράξη και να μεταδώσει στους συμπολίτες του Λακεδαιμόνιους, το δικό του καινοτόμο όραμα.

Ασφαλώς ο Χείλων δεν υπήρξε ο μόνος σοφός της αρχαιότητας. Προσωπικότητες όπως ο Σόλων ο Αθηναίος νομοθέτης, ο Πιττακός ο Μυτιληναίος, ο Θαλής ο Μιλήσιος κ.α. κέρδισαν επίσης μία πανάξια θέση, στο πάνθεον της φιλοσοφικής και πολιτικής διανόησης. Διάλεξα όμως να αναφερθώ σήμερα στο Χείλωνα, ακριβώς επειδή η θεώρηση του σχετικά με την τέχνη της ρητορείας και τον τρόπο εξερεύνησης της πολιτικής, ιστορικής και φιλοσοφικής αλήθειας, με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο και δίνει μία εξαίσια πνοή στις σκέψεις, που θα αποτυπώσω στο σημερινό άρθρο.

Ζούμε σε μία εποχή όπου η πλειοψηφία των ανθρώπων μπορεί να συζητά οπουδήποτε και οποτεδήποτε το θελήσει. Τηλεόραση, ραδιόφωνο, INTERNET κ.α. Οι δυνατότητες άμεσης και ουσιαστικής επικοινωνίας που προσφέρει στις μέρες μας η τεχνολογία, είναι πράγματι αξιοθαύμαστες και αποτελούν μία ακόμα σπουδαία κατάκτηση του ανθρώπινου είδους. Σε μία εποχή όμως που οι δυνατότητες επικοινωνίας και διαλόγου έχουν τόσο πολύ αναπτυχθεί, το επίπεδο του διαλόγου και της ουσιαστικής επικοινωνίας, διαρκώς μειώνεται. Άναρθρες κραυγές, σκόρπιες σκέψεις, τραμπουκισμοί και ύβρεις, συνθέτουν ένα άκρως αποκρουστικό και αντιαισθητικό πλαίσιο δημοσίου διαλόγου, το οποίο με την πάροδο του χρόνου αντί να εξασθενεί, γίνεται ολοένα και ισχυρότερο. Ποιοι οι λόγοι όμως της ισχυροποίησης αυτού του ζοφερού φαινομένου των καιρών μας; Ποιες οι δυνατότητες που έχουμε για να το καταπολεμήσουμε και εν τέλει γιατί το « Λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν»;

Πρώτα από όλα, δεν μπορείς να καταπολεμήσεις μία παθογένεια, να λύσεις ένα πρόβλημα, εάν πρώτα δεν ανακαλύψει τη «ρίζα» του προβλήματος. Ποια λοιπόν η «ρίζα» της υποβάθμισης του επιπέδου του δημοσίου διαλόγου στις μέρες μας; Κατά τη γνώμη μου, όλες οι παθογένειες ενός κράτους, ξεκινούν από το εκπαιδευτικό του σύστημα. Ξεκινούν από την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχει το κράτος στους πολίτες. Δεν ισχυρίζομαι ασφαλώς ότι δεν υπάρχουν ικανότατοι καθηγητές εντός του εκπαιδευτικού μας συστήματος ούτε ισχυρίζομαι ότι οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς αδιαφορούν για την εκπαίδευση των ανθρώπων που θα αποτελέσουν το μέλλον αυτής εδώ της χώρας. Ισχυρίζομαι όμως μετά βεβαιότητας, ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα κινείται στα «τυφλά», χωρίς καμία συγκεκριμένη στόχευση και μεθοδολογία. Κινείται με βάση το δόγμα μίας συζητήσιμης «σφαιρικής γνώσεως» και αρνείται να εκσυγχρονιστεί και να αναβαθμιστεί. Αρνείται να θεσπίσει ένα μάθημα ρητορικής σκέψεως και ορθών κανόνων διαλόγου. Αρνείται να δώσει πνοή στα μακροσκελή για κάθε έφηβο ( ο αρθρογράφος δεν εξαιρείται), ιστορικά, φιλοσοφικά και ιστορικά κείμενα της αρχαιότητας, αλλά και των νεότερων χρόνων ασφαλώς.

Θα αναρωτηθείτε εύλογα, τι διαφορετικό έχεις εσύ να προτείνεις; Τι μπορείς να σκεφτείς εσύ, ένα απλός μέσος φοιτητής, το οποίο δεν έχουν σκεφτεί τόσοι αναγνωρισμένοι και "μπαρουτοκαπνισμένοι" επιστήμονες; Απαντώ ότι σε καμία περίπτωση δεν επιθυμώ να  μειώσω  κανέναν.  Απλώς καταθέτω, καθώς έχω το δικαίωμα σε μία δημοκρατική κοινωνία να το κάνω, τη δική μου πρόταση. Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη κατ' εμέ, να εισαχθεί στα σχολεία μας, ένα ειδικό μάθημα αποφθεγματολογίας και ρητορικής σκέψεως. Είναι μάλιστα ανάγκη το μάθημα αυτό να μην είναι μήτε προαιρετικό μήτε ένα μάθημα αγγαρεία, αλλά να είναι ένα μάθημα με πνοή και ξεκάθαρη στόχευση.

Φανταστείτε ένα μάθημα, στο οποίο κάθε ημέρα, θα εξετάζεται και μία διαφορετική ιστορική προσωπικότητα, μέσα από σύντομες και ουσιαστικές ρήσεις της, οι οποίες και αποτυπώνουν το νόημα της κοσμοθεωρίας της. Φανταστείτε ένα μάθημα στο οποίο θα μπορείς να μαθαίνεις σπουδαίες ιστορικές φυσιογνωμίες ( μεγάλους στρατηγούς, σπουδαίους πολιτικούς, σπουδαίος ρήτορες, σπουδαίους φιλοσόφους, σπουδαίους σατυροποιούς και τραγωδούς και σπουδαίους επιστήμονες), μέσα από τα δικά τους λόγια και όχι μέσω ενός «επιδερμικού» και συνοπτικού κειμένου. Ξεκινώντας λοιπόν να μαθαίνεις τις σύντομες και γεμάτες νόημα ρήσεις των προσωπικοτήτων αυτών, σύντομα θα καταφέρεις να σκεφτείς ουσιαστικά. Να προβληματιστείς για την αλήθεια των λεγομένων τους και να εξερευνήσεις την ιστορική πορεία των ανθρωπίνων κοινωνιών, μέσα από τα πρωτότυπα ιστορικά κείμενα. Όλα αυτά, όχι με μία ξεπερασμένη και αναχρονιστική ματιά, αλλά με μία ορθή δομή σκέψεως και μία ουσιαστική και διόλου «βολική» ερμηνεία των διαφόρων φιλοσοφικών και πολιτικών αποφθεγμάτων.

Αφού λοιπόν μέσω σύντομων και ουσιαστικών φράσεων, κατορθώσεις να ανακαλύψεις σταδιακά την ιστορική αλήθεια και παράλληλα να ξεκινήσεις να διαμορφώνεις την ατομική σου κοσμοθεωρία, το επόμενο βήμα, θα είναι να μάθεις να εξωτερικεύεις με ορθό τρόπο την κοσμοθεωρία σου και να προσπαθείς μέσω των ορθολογικών επιχειρημάτων σου, να πείσεις για το δίκαιο της σκέψεως σου. Εκεί λοιπόν, μαθαίνοντας τους βασικούς κανόνες του ορθού διαλόγου, όπως οι μεγάλοι φιλόσοφοι και ρήτορες της αρχαίας Ελλάδος αλλά και των μεταγενέστερων χρόνων τους καθιέρωσαν, θα κατορθώσεις να τοποθετήσεις τη σκέψη σου σε συγκεκριμένη σειρά και να "θωρακίσεις" την κοσμοθεωρία σου από τις επιθέσεις των αντιφρονούντων.  Φανταστείτε λοιπόν μία νέα γενιά Ελλήνων, η οποία θα λαμβάνει όλη τη χρήσιμη πρακτική και σφαιρική γνώση που ήδη λαμβάνει, παράλληλα όμως, θα μαθαίνει από μικρή ηλικία να σκέφτεται ορθολογικά και το ακόμα καλύτερο, θα μπορεί να διαδίδει τις σκέψεις της με ισχυρό και ουσιαστικό λόγο και όχι με ανούσιες κραυγές ή με αποχή από τα δημόσια πράγματα, στα πλαίσια μίας εξωφρενικής εγωπάθειας και αδιαφορίας για το κοινωνικό σύνολο. Με άλλα λόγια φανταστείτε μία νέα γενιά η οποία θα λέει λιγότερα και θα πράττει ουσιαστικότερα.

Μέσω λοιπόν της διδαχής της αποφθεγματολογίας ( σύντομες ρήσεις που γεννούν σκέψη και προβληματισμό) και στη συνέχεια μέσω της διδαχής του ορθολογικού διαλόγου, θα κατορθώσουμε να αναδείξουμε μία νέα γενιά σπουδαίων Ελλήνων. Θα κατορθώσουμε να διατηρήσουμε τα παιδιά μας στον τόπο τους και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για τον ουσιαστικό εκσυγχρονισμό και την μακρόχρονη ευημερία για τον τόπο μας. Λειτουργώντας λοιπόν με όραμα και φαντασία, θα κατορθώσουμε να δημιουργήσουμε μία νέα γενιά ικανή να πρωταγωνιστήσει και να ξεφύγει από τις παθογένειες και τα σύνδρομα που επί δεκαετίες βασανίζουν την πανέμορφη και ξακουστή στα πέρατα της οικουμένης χώρα μας. Καιρός λοιπόν να αφήσουμε τις καταγγελίες και τις αοριστολογίες και όλοι μαζί να εργαστούμε για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, άρα και για ένα καλύτερο μέλλον για τη χώρα μας. Καιρός να αναβαθμίσουμε στην πράξη και όχι στη θεωρία το δημόσιο βίο μας. Καιρός να απαιτήσουμε από τους αρμόδιους φορείς προοπτική και όραμα στο σχεδιασμό τους. Καιρός να λησμονήσουμε το χθες, να εργαστούμε ασταμάτητα στο παρόν και όλοι μαζί, με μπροστάρηδες τη νέα γενιά Ελλήνων, να κατακτήσουμε το αύριο!