Εξουσίας το ανάγνωσμα...
Το έτος που διάγουμε αγαπητοί αναγνώστες, είναι αδιαμφισβήτητα το πιο συναρπαστικό του εικοστού πρώτου αιώνος. Όχι τόσο για την περίφημη πανδημία του κορωνοιού η οποία έχει αλλάξει άρδην τη ζωή μας ούτε τόσο για το ανεβασμένο στα ύψη θερμότερο της πολιτικής και διακρατικής αντιπαραθέσεως από άκρη σε άκρη του πλανήτη. Όλα αυτά τα γεγονότα από μόνα τους δεν είναι πρωτόγνωρα. Τα γεγονότα αυτά όμως καθώς βρίσκονται στην κορύφωση της εντάσεως τους και καθώς συμβαίνουν κατά την ίδια χρονική περίοδο, δημιουργούν σίγουρα ένα άκρως αποσταθεροποιητικό μείγμα για ολόκληρη την οικουμένη. Οι αρχηγοί των εθνών κρατών λοιπόν, οι ασκούντες την εξουσία στον πλανήτη αυτόν, καλούνται να λάβουν κρίσιμες αποφάσεις. Κρίσιμες αποφάσεις οι οποίες θα καθορίσουν την πορεία της ζωής μας, τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία. Κρίσιμες αποφάσεις, με τις οποίες θα προετοιμάσουν θετικά ή αρνητικά το έδαφος, για τη νέα εποχή η οποία έρχεται στον κόσμο μας και για τις προκλήσεις και τα οφέλη που αυτή κρύβει.
Είναι λοιπόν το έτος το οποίο διάγουμε κατά την προσωπική μου άποψη, σταθμός για την πορεία του πλανήτη μας. Ένα έτος μεγάλων διλημμάτων και προκλήσεων, αλλά και μεγάλων αποφάσεων! Ένα έτος το οποίο θα ξεχωρίσει τους ηγέτες με στόφα και όραμα από τους ηγέτες που εργάζονται μόνο για το ατομικό τους συμφέρον και που διαταράσσουν με τις αποφάσεις τους την διαχρονικά εύθραυστη κοινωνική ομαλότητα και ειρήνη. Θα ξεχωρίσει τους ηγέτες οι οποίοι εργάζονται για έναν κόσμο δίκαιο και ασφαλή, από τους ηγέτες οι οποίοι εργάζονται για την αποσταθεροποίηση και την εξυπηρέτηση των ατομικών τους φιλοδοξιών ( την οποία ατομική φιλοδοξία ο σπουδαίος Γάλλος στρατηγός και πολιτικός, ο Σαρλ Ντε Γκωλ, είχε χαρακτηρίσει ως μία παιδιάστικη, δηλαδή αφελή συνήθεια)
Επειδή όμως η ιστορική επιστήμη αδυνατεί να κρίνει με νηφαλιότητα και την αρμόζουσα αντικειμενικότητα τους τωρινούς ηγέτες, θέλω να προχωρήσω στην κρίση ενός μεγάλου βασιλέως, τον οποίο οι ιστορικές πηγές έχουν ήδη κρίνει. Ομιλώ για τον Αγαμέμνονα τον Ατρείδη. Τον βασιλέα των Μυκηνών, ο οποίος κατόρθωσε με την ισχυρή προσωπικότητα που διέθετε, όπως μαρτυρά και το ίδιο του το όνομα (ἄγαν + μέμνων: Δηλαδή πολύ σταθερός και επίμονος) να ενώσει τους Έλληνες και να δημιουργήσει έναν πανίσχυρο στρατό. Ένα κατόρθωμα πολύ σπουδαίο, το οποίο αποδεικνύει την οξυδέρκεια και την πυγμή του χαρακτήρος του. Δε θα αναφερθώ όμως λεπτομερώς στο σπουδαίο έργο που άφησε πίσω του ο Ατρείδης βασιλέας, μα θα σταθώ σε ένα πολύ συγκεκριμένο και πασίγνωστο γεγονός της μακρόχρονης βασιλείας του. Στην πιο δύσκολη απόφαση την οποία κλήθηκε να λάβει ο σπουδαίος αυτός ηγέτης.
Η ωραία Ελένη έχει ήδη εγκαταλείψει τον Μενέλαο, για χάρη του νεαρού πρίγκιπα της Τροίας, του Πάρη. Ο Μενέλαος ζητά βοήθεια από τον αδερφό του και εκείνος επιθυμώντας να βοηθήσει τον αδερφό του να «ξεπλύνει» την τιμή του, αλλά και να επεκτείνει την κυριαρχία του σε ένα χώρο με πολλά οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη, δέχεται να τον βοηθήσει. Καλεί λοιπόν όλους τους Έλληνες βασιλείς και μνηστήρες της Ωραίας Ελένης να προσέλθουν στην Αυλίδα με το στόλο τους και από κοινού να πλεύσουν ενάντια της πόλεως του Ιλίου. Όλοι οι βασιλείς ανταποκρίνονται θετικά στο κάλεσμα του Αγαμέμνονος, ενώ τελευταίος και καλύτερος ( κατά τη γνωστή ρήση) καταφτάνει στην Αυλίδα ο έφηβος Πηλείδης Αχιλλεύς.
Και ενώ όλα ήταν φαινομενικά έτοιμα για τη μεγαλειώδη αυτή εκστρατεία, η πλήρης άπνοια που επικρατούσε στην ατμόσφαιρα, εξακολουθούσε να καθυστερεί την έναρξη της ιστορικής εκστρατείας. Οι Έλληνες βασιλείς, θεωρώντας την νηνεμία αυτή ως δείγμα θεϊκής οργής και δυσαρέσκειας, αποτάθηκαν στο σπουδαίο μάντη Κάλχα, για να δώσει αυτός τη λύση του μυστηρίου. Εκείνος με τρεμάμενη φωνή ανέφερε πως η Θεά Άρτεμις εμπόδιζε τον απόπλου των Ελληνικών πλοίων, διότι ήταν οργισμένη με τον βασιλέα των Μυκηνών, ο οποίος είχε σκοτώσει ένα ιερό ελάφι της. Έθεσε μάλιστα ως απαραίτητη προϋπόθεση για να επιτευχθεί ο εξευμενισμός της, ο Αγαμέμνων να θυσιάσει στο όνομα της, την Ιφιγένεια. Την λατρεμένη του κόρη. Ο Αγαμέμνων εννοείται πως έγινε έξαλλος στο άκουσμα του αδιανόητου αυτού χρησμού. Εξύβρισε χυδαία το Μάντη Κάλχα και αρνήθηκε να αποδεχτεί την ορθότητα των χρησμών του. Οι πιέσεις όμως που δεχόταν από τον Μενέλαο, τον Οδυσσέα και τους υπόλοιπους βασιλείς, τον ανάγκασαν να υποχωρήσει και να καλέσει την κόρη του στην Αυλίδα, με το πρόσχημα του γάμου της με τον περιζήτητο Αχιλλέα.
Όταν η νεαρή κοπέλα έφτασε στην Αυλίδα, συνομίλησε με τον Αχιλλέα και αντιλήφθηκε το ψευδές των ισχυρισμών του πατρός της. Ο Αχιλλέας δε, έγινε πραγματικά έξαλλος και ορκίστηκε με το σπαθί του να αποτρέψει την θυσία της Ιφιγένειας. Η Κλυταιμνήστρα ( σύζυγος του Αγαμέμνονα), εκλιπαρούσε τον Αγαμέμνονα να λυπηθεί το παιδί τους. Ο Αγαμέμνων βρέθηκε ενώπιον του μεγαλύτερου διλήμματος που μπορεί να βρεθεί ένας άνθρωπος. Από τη μία πλευρά, η απέραντη πατρική αγάπη για την κόρη του και από την άλλη πλευρά, έξαλλοι στρατιώτες στασιάζουν με προτροπή των ανωτέρων τους, οι οποίοι με τη σειρά τους απειλούν τον Αγαμέμνονα, ότι εάν δε θέσει το εθνικό συμφέρον πάνω από το ατομικό, θα ορίσουν ως αρχηγό τους το δαιμόνιο και πανέξυπνο Παλαμήδη. Ο Αγαμέμνων έβλεπε ένα οικοδόμημα που με τόσο κόπο δημιούργησε να κινδυνεύει πιο πολύ παρά ποτέ άλλοτε. Είδε τους υπόλοιπους βασιλείς, αλλά και τους απλούς στρατιώτες να τον κοιτάζουν υποτιμητικά. Το πατρικό ένστικτο όμως συνέχιζε να υπερισχύει και ο Αγαμέμνων προσπαθούσε να κερδίσει χρόνο. Τη λύση έδωσε με αξιοθαύμαστη γενναιότητα, η νεαρή Ιφιγένεια, η οποία δήλωσε πρόθυμη να θυσιαστεί για χάρη του εθνικού συμφέροντος. Μάταια οι Αχιλλέας και Κλυταιμνήστρα προσπάθησαν να την μεταπείσουν, ενώ ο Αγαμέμνων με «λυμένα χέρια» πλέον, έσπευσε να εκπληρώσει την επιθυμία της Θεάς Αρτέμιδος.
Την κρίσιμη εκείνη ώρα όμως και ενώ όλοι έχουν στρέψει τα βλέμματα τους προς την αντίθετη κατεύθυνση ( μην μπορώντας να δουν ένα τόσο αποτρόπαιο θέαμα), η Άρτεμις, ως ένας πρώιμος από μηχανής Θεός δίνει τη λύση. Σώζει την Ιφιγένεια και την μεταφέρει στην Ταυρίδα, μετατρέποντας την σε ιέρεια της, ενώ στη θέση της αφήνει ένα ελάφι.
Τι μας διδάσκει όμως αυτός ο συγκλονιστικός μύθος, για τον οποίο έχουν γραφτεί και δύο αριστουργηματικές τραγωδίες από τον Ευριπίδη: «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και «Ιφιγένεια εν Ταύροις»; Μας διδάσκει το πόσο μεγάλη ευθύνη κουβαλά στις πλάτες του ο έχων ή η έχουσα την εξουσία. Πως ένας ηγέτης οφείλει υπεράνω όλων να θέτει το εθνικό, έναντι του ατομικού συμφέροντος. Μας διδάσκει πως η δύναμη που προσφέρει η εξουσία στον άνθρωπο πιο πολύ κατάρα φαίνεται να είναι και όχι ευχή. Για αυτό λοιπόν ο έχων ή η έχουσα την εξουσία, οφείλει να γνωρίζει την βαρύτητα των ευθυνών του. Να κινείται με σύνεση και λογική στους λόγους και στις πράξεις του και να εργάζεται αποκλειστικά και μόνο για το εθνικό συμφέρον, αδιαφορώντας για κάθε επιμέρους παράγοντα.
Η μία εξήγηση είναι αυτή. Η άλλη ( η οποία συμπληρώνει ουσιαστικά την προηγούμενη εξήγηση του μύθου), δείχνει πως η εξουσία «κατατρώγει» την καρδιά και τα συναισθήματα ενός ανθρώπου αργά και μεθοδικά, ώσπου τον μετατρέπει σε ένα κυνικό «κτήνος», το οποίο μην μπορώντας να δεχτεί ότι θα χάσει την απόλυτη δύναμη που κατέχει, είναι ικανό να κάνει τα πάντα για να τη διατηρήσει. Αποδεικνύει ότι ο έχων την εξουσία, αργά και μεθοδικά χάνει κάθε ίχνος ανθρωπιάς και συναισθήματος και μαθαίνει να λαμβάνει σκληρές αποφάσεις, μην υπολογίζοντας το κόστος. Μαθαίνει να συνδυάζει το ατομικό με το κοινό συμφέρον και κάπως έτσι χάνει κάθε ίχνος ηθικού φραγμού και αναστολής, στην άσκηση των καθηκόντων του.
Κάθε άνθρωπος λοιπόν ο οποίος ηγείται ενός συνόλου, μαθαίνει να μην έχει κανένα πάθος, πέρα από αυτή καθ' αυτή την εξουσία. Μαθαίνει να ζει για να εξουσιάζει, χωρίς να υπολογίζει το κόστος. Μα φραγμό στα σχέδια των ηγετών αυτών αποτελεί πολλές φορές είτε ένας από μηχανή Θεός είτε το νέο που συγκρούεται με το παλαιό. Η θεία παρέμβαση, αποτελεί ουσιαστικά ένα τελευταίο «οχυρό» στην εξουσιομανία ενός ηγέτη που έχει απολέσει προ πολλού το μέτρο. Είναι η μοναδική δύναμη η οποία τον ξεπερνά και στης οποίας τα κελεύσματα οφείλει να υπακούει. Το νέο αντιθέτως ( το οποίο προσωποποιεί ο Πηλείδης Αχιλλεύς), είναι μία φαινομενικά υποδεέστερη δύναμη, η οποία όμως διαθέτει τέτοια ορμή και τέτοιο ενθουσιασμό, ώστε καταφέρνει αργά και μεθοδικά να εμφυσήσει στην κοινωνία τα δικά της ερεθίσματα, αλλά επίσης αργά και μεθοδικά παλαιώνει και παραχωρεί τη θέση της σε κάτι ακόμα πιο καινοτόμο και ρηξικέλευθο.
Εν τέλει, η ιστορία της Ιφιγένειας ( αλλά και οι δολοφονίες που ακολούθησαν στον οίκο των Ατρειδών), είναι μία ωμή και κυνική αποτύπωση της ισχύς αλλά και της δυστυχίας που η εξουσία επιφέρει σε αυτούς που την ασκούν. Είναι μία ωμή και κυνική αποτύπωση του εξουσιαστικού κύκλου, από την εποχή που δημιουργήθηκαν οι πρώτες οργανωμένες ανθρώπινες κοινωνίες.