Η Άνοιξη της Πράγας, οι θεμελιώδεις αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος και ο ρόλος του λαού στην εδραίωση τους

Η σημερινή ημέρα έχει πολύ μεγάλη ιστορική σημασία. Σαν σήμερα λοιπόν στις 21 Αυγούστου του 1968, στην Πράγα της Τσεχίας ( Τσεχοσλοβακία τότε. Μία από τις 6 χώρες του συμφώνου της Βαρσοβίας), εισβάλλουν τα σοβιετικά τανκς και επιβάλλουν την <<τάξη>>, στον εξεγερμένο λαό της Τσεχίας. Ο φρικτός απολογισμός; 98 Τσέχοι χάνουν τη ζωή τους καθώς αντιστέκονται στην ανήθικη παρέμβαση στα ζητήματα της πατρίδος τους, ενώ στην πλατεία Βέντσελας, τρεις φοιτητές αυτοπυρπολήθηκαν ένα χρόνο αργότερα σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έγινα σύμβολα της αντίστασης στον απολυταρχισμό και στον <<προλεταριακό ολοκληρωτισμό>> ( Γιαν Πόλακ, Έβεν Πλόσεκ και Γιαν Ζαζίκ τα ονόματα των τριών αυτών φοιτητών που δεν άντεξαν να ζήσουν κάτω από το ζυγό της τυραννίας). Είναι η μέρα αυτή λοιπόν, η μέρα που απέδειξε την απάτη του κομμουνισμού. Η μέρα που απέδειξε πως η «αυτοδιάθεση των λαών», δεν είναι παρά μία πλάνη που χρησιμοποιείται μόνο όποτε συμφέρει τους «λαοπρόβλητους» δυνάστες του λαού ανεξαρτήτου «ιδεολογικού μανδύα». Η μέρα που φανέρωσε μία νέα ιστορική «αλήθεια» κατά πολλούς. Ότι δηλαδή υπάρχουν καλά ( κομμουνιστικά) και <<κακά>> τανκς (ακροδεξιά).

Αξίζει βέβαια να δούμε και το γενικότερο υπόβαθρο της επανάστασης τούτης, η οποία συμβολικώς ωνομάσθη <<Άνοιξη της Πράγας>>. Δεκαετία του 60. Ο Τσεχικός λαός βιώνει μία πολύ μεγάλη οικονομική κρίση. Κολεκτιβοποίηση, συγκέντρωση όλων των παραγωγικών μέσων στο κράτος, φτώχεια, ανέχεια κ.α. πολλά τα προβλήματα του τόπου. Λόγιοι άνθρωποι του πνεύματος προσπαθούν να <<αφυπνίσουν>> το δυστυχισμένο πλήθος. Να του δώσουν ένα νέο όραμα και να το <<βγάλουν>> απ'το τέλμα της συντήρησης της ανέχειας και του τρόμου. Ο έντυπος τύπος με τη σειρά του, ξεσηκώνεται απέναντι στην αυστηρή λογοκρισία που του είχε επιβληθεί και αντιμετωπίζει σοβαρές ποινές και κυρώσεις. Στις 31 Οκτωβρίου του 1967 όμως, η νεολαία έδειξε το δρόμο. Φοιτητές διαδήλωσαν, ζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και αντί για ικανοποίηση των αιτημάτων τους, έλαβαν απόλυτη καταστολή. Μία καταστολή που απέδειξε τα αδίστακτα ένστικτα του κομμουνιστή ηγέτη Αντονίν Νοβότνι και ουσιαστικά τον <<αποκαθήλωσε>> στα μάτια της κεντρικής επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος Τσεχίας. Νομοτελειακά λοιπόν στις 4 Ιανουαρίου 1968 ο <<μεταρρυθμιστής>> όπως ονομάστηκε Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ λαμβάνει το χρίσμα της διαδοχής και τη δύσκολη αποστολή να επουλώσει τις <<πληγές>> που η αυταρχική διακυβέρνηση του Νοβότνι δημιούργησε.

Υπό την πίεση του εξεγερμένου πλήθους λοιπόν, και καθώς η άρση της λογοκρισίας του τύπου, οδηγεί σε ανελέητη κριτική στα πεπραγμένα του προηγούμενου καθεστώτος, τον Απρίλιο του 68 ο Ντούμπτσεκ ανακοινώνει το περίφημο μεταρρυθμιστικό του σχέδιο: Κατοχύρωση ελεύθερης διακίνησης απόψεων, ειδήσεων και ιδεών, αναδιάρθρωση της οικονομίας, ανανέωση της ιδεολογίας του κυβερνώντος κόμματος κ.α. Όμως ο λαός ζητούσε άμεση αλλαγή. Ζητούσε άμεση αλλαγή και παρά τις πιέσεις των σοβιετικών <<συμμάχων>> για επαναφορά της <<σύνεσης>> στην κοινή γνώμη, οι πολίτες της Τσεχίας ήταν διατεθειμένοι να αγωνιστούν για την αλλαγή αυτή. Για την επανάκτηση της ελευθερίας τους. Το Μανιφέστο των 2.000 λέξεων λοιπόν, που εκδόθηκε με την πρωτοβουλία πολλών ανθρώπων του πνεύματος, ήταν η σταγόνα που «ξεχείλισε» το ποτήρι για τους Σοβιετικούς. Διαβουλεύσεις επί διαβουλεύσεων και τελικά στις 3 Αυγούστου οι <<Πέντε της Βαρσοβίας>> υπόσχονται εθνική ανεξαρτησία για όλα τα μέλη του συμφώνου στο δρόμο προς μία σοσιαλιστική κοινωνία. Λίγες εβδομάδες αργότερα όμως και συγκεκριμένα τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Αυγούστου, τα Σοβιετικά τανκς εισβάλλουν στη Τσεχία με τη γνωστή κατάληξη. Τα μέλη της κυβερνήσεως συλλαμβάνονται, η ανελευθερία του τύπου αποκαθίσταται και η «λαϊκή κυριαρχία» έχει πλέον αποκατασταθεί!

Ορμώμενος λοιπόν από αυτή τη θλιβερή επέτειο, θέλω να παραθέσω τη δική μου άποψη, σχετικά με τις θεμελιώδεις αρχές τους δημοκρατικού πολιτεύματος και το πώς ο λαός οφείλει να δράσει για την εδραίωση τους. Θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας είναι: 1. Η Λαϊκή κυριαρχία ( με τις νομικά προβλεπόμενες έμμεσες και άμεσες εκδοχές της), 2. Η σύσταση ενός κράτους δικαίου ( κράτος το οποίο θα διέπεται από δίκαιους νόμους, που θα ρυθμίζουν τις διαφορές μεταξύ των πολιτών. 3. Η ύπαρξη ενός κοινωνικού κράτους, το οποίο θα μεριμνά για τους αδύναμους. 4. Η αρχή της διάκρισης των εξουσιών, η οποία κατοχυρώνει στην κοινωνία εφόσον εφαρμοστεί, το αίσθημα της δικαιοσύνης, της ισονομίας και της ισοπολιτείας. Βασικές αρχές ενός δημοκρατικού πολιτεύματος επίσης, εννοείται πως είναι η ελεύθερη διακίνηση ιδεών και ειδήσεων καθώς και ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις ατομικές ελευθερίες του κάθε ανθρώπου. Είναι λοιπόν το δημοκρατικό πολίτευμα σαφώς το ανώτερο των πολιτευμάτων. Διότι προβλέπει ελευθερίες ξεκάθαρες και κατοχυρωμένες με νόμους και με διατάγματα. Η ύπαρξη των νόμων και όχι το δίκαιο του ισχυρού είναι αυτή που κρίνει το βίο και τα πεπραγμένα μας. Η λαϊκή κυριαρχία, δεν εκφράζεται μέσω ενός κράτους <<μπαμπούλα>>, ή μέσω ενός ασύνδετου και πρωτόγονου όχλου, μα απαιτεί την πνευματική και αξιακή καλλιέργεια του ατόμου. Ζητά από τον ενεργό πολίτη, που κάθε τέσσερα χρόνια καλείται να εκλέξει τους αντιπροσώπους του, την ηθική και πνευματικώς ορθή κρίση του. Ζητά από αυτόν να εκλέξει και να εκλεγεί με κριτήρια αξιοκρατικά και ηθικά. Διότι στις δημοκρατίες, ο κάθε ενεργός πολίτης με τη ψήφο του, καθορίζει το μέλλον της χώρας του. Η ευθύνη της ψήφου είναι ευθύνη <<βαρύτατη>> μα και προνόμιο σπουδαίο. Προνόμιο που στην Ελλάδα γεννήθηκε, <<άνθησε>> και από την Ελλάδα μεταδόθηκε στα πέρατα της οικουμένης.

Το κράτος πρόνοιας είναι επίσης μία σπουδαία κατάκτηση του ανθρωπίνου είδους. Η νομικά κατοχυρωμένη μέριμνα για τους ασθενέστερους σε επίπεδο υγείας ή οικονομικής δυνατότητας συμπολίτες μας, είναι πράγματι η <<πηγή>> της δημοκρατίας μας. Διότι οι δημοκρατικές κοινωνίες δεν πρέπει να είναι κοινωνίες δύο ταχυτήτων. Δεν πρέπει να χωρίζονται οι άνθρωποι σε παραγωγικά ωφέλιμους και σε παραγωγικά ασύμφορους. Κάθε ανθρώπινη ζωή είναι πολύτιμη και κάθε ανθρώπινη ζωή πρέπει να προστατεύεται με κάθε δυνατόν μέσο. Τώρα όσον αφορά το κράτος δικαίου, είναι πιστεύω ξεκάθαρη η ευεργετική του συνέπεια στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η ύπαρξη δίκαιων νόμων, οι οποίοι εφαρμόζονται πιστά από τα αρμόδια δικαστικά όργανα, είναι και αυτή η οποία μας διακρίνει από το συγγενές μας ζωικό βασίλειο. Η ικανότητα να λύνουμε τις διαφορές μας, όχι δια της σωματικής ή οπλικής αντιπαράθεσης, αλλά διά της νομικής οδού, είναι πράγματι μία σπουδαία ιδιότητα του ανθρώπινου είδους. Όσον αφορά τη διάκριση των εξουσιών, καταλαβαίνει εύκολα κανείς, πόσο σημαντικό είναι αυτή η δημοκρατική αρχή να εφαρμόζεται εις το ακέραιον. Καταλαβαίνει κανείς πως δημοκρατία με χειραγωγημένη δικαιοσύνη, «όργανο» μίας ανάλγητης εκτελεστικής εξουσίας, πολύ απλά, δεν υφίσταται!

Η θεωρία λοιπόν του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι αυτή. Ελευθερία, Δικαιοσύνη, Πρόνοια, Αλληλεγγύη, λαϊκή κυριαρχία κ.α. Στην πράξη όμως τι γίνεται; Γιατί οι ιδεολογίες των όπλων, της βίας και της καταστολής, καταφέρνουν διαρκώς να ανασυγκροτούνται από τις στάχτες τους; Ασφαλώς διότι η εκτελεστική, η νομοθετική και η δικαστική εξουσία <<νοσούν>>. Ασφαλώς διότι ψηφίζονται νόμοι που υπονομεύουν και δεν κατοχυρώνουν την ισονομία, την ισοπολιτεία και το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών( βουλευτική ασυλία, νόμος περί ευθύνης υπουργών, διατάξεις ευνοϊκές προς το έγκλημα), διότι η εκτελεστική εξουσία δέσμια των αλόγιστων προεκλογικών της υποσχέσεων, μόλις αποδειχθεί η φαυλότητα των λόγων της, αποκαθηλώνεται στη συνείδηση του κόσμου και τέλος διότι η δικαστική εξουσία, δέχεται τις <<φιλικές παραινέσεις>> της εκάστοτε κυβέρνησης και δεν επιδεικνύει την ίδια αυστηρότητα σε όλες τις ποινικές υποθέσεις που καλείται να δικάσει. Εις την χώρα μας μάλιστα ( δε γνωρίζω εάν το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες χώρες συγχωρήστε με), συμβαίνει το εξής απίστευτο: Οι ανώτατοι δικαστικοί άρχοντες δεν εκλέγονται από το ίδιο το δικαστικό σώμα, αλλά από την εκτελεστική εξουσία. Εάν αναρωτηθείτε λοιπόν, πως η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος, θα βρεθείτε στην ίδια ακριβώς έκπληκτη και αμήχανη θέση, με αυτή που βρίσκομαι και εγώ.

Ποιος ο ρόλος του λαού σε όλα αυτά τα γεγονότα όμως; Οφείλει ο λαός να δράσει αποφασιστικά και να απαιτήσει από τους αντιπροσώπους του, να κατοχυρώσουν τις αρχές αυτές; Αδιαμφισβήτητα. Όταν όμως το κεφάλι <<πονάει>> δεν το κόβεις, μα το θεραπεύεις. Και δεν το <<κόβεις>> όχι για λόγους αστικής ευπρέπειας, δουλοπρέπειας και τις λοιπές ανοησίες, αλλά απλούστατα διότι κόβοντας το κεφάλι της δημοκρατίας μέσα από αυτό, θα γεννηθούν τα δύο κεφάλια του εθνομηδενιστικού και του εθνικιστικού απολυταρχισμού. Κεφάλια από τα οποία μπορείς να απαλλαγείς μόνο <<καίγοντας>> τα. ( η φωτιά στο μύθο κατά τη δική μου ταπεινή ερμηνεία, συμβολίζει τον πνευματικό εξαγνισμό και ορθολογισμό του ατόμου, που καταλαβαίνει ότι ζητώντας τα πολλά, χάνει και αυτά που θεωρούσε δεδομένα). Εάν θέλουμε λοιπόν να ομιλούμε για μία πραγματική δημοκρατία, αρχικά είναι απαραίτητο κατ'εμέ να θεωρηθεί ποινικώς κολάσιμη η αθέτηση των προεκλογικών υποσχέσεων από το κυβερνών κόμμα. Διότι ναι μεν μπορεί οι πολίτες να μην έχουμε ορθό κριτήριο ψήφου όπως μας κατηγορούν, μα το κριτήριο της ψήφου, γεννάται από τους πολιτικούς μας. Έπειτα χρειάζεται η άμεση κατάργηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών και της βουλευτικής ασυλίας, με νομοθετική πρωτοβουλία σώματος απλών πολιτών ( εφόσον η νομοθετική εξουσία παριστάνει πως δε βλέπει και δεν ακούει). Τρίτο μέτρο, η εκλογή των ανώτατων δικαστικών αρχόντων μέσα από το δικαστικό σώμα, με διάφανες εκλογικές διαδικασίες. Είναι επίσης ανάγκη, η θέσπιση διαδικτυακών και ανέξοδων νομοθετικών δημοψηφισμάτων επί ετησίας βάσεως. Τι σημαίνει αυτό; Πως σε μία μεγάλη διαδικτυακή πλατφόρμα, ανοιχτή σε όλες και σε όλους, θέματα που αφορούν τη ζωή μας, θα τίθενται σε διαβούλευση μεταξύ του λαού, ο οποίος θα δικαιούται να προτείνει, τέσσερα νομοσχέδια προς ψήφιση στο νομοθετικό σώμα επί ετησίας βάσεως. Έτσι η Αθηναϊκή αρχή των δημοψηφισμάτων, θα μπορέσει να εφαρμοστεί, ανέξοδα και με την αρμόζουσα ωριμότητα και σοβαρότητα.

Όπως άλλωστε είχε πει και ο σπουδαιότερος ίσως ρήτωρ του εικοστού αιώνος Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Το τελευταίο πράγμα που μοιάζει με δημοκρατία είναι ο νόμος του όχλου», «Η δημοκρατία δεν βασίζεται στη βία και την τρομοκρατία». Και συμπληρώνω. Η δημοκρατία κερδίζεται, όταν ο λαός εκλέγει τους αντιπροσώπους του με κριτήρια αξιοκρατικά και ηθικά. Όταν οι αντιπρόσωποι λογοδοτούν για τα πεπραγμένα τους σε ηθικό και ποινικό επίπεδο. Όταν οι νόμοι εξασφαλίζουν την ισονομία και την ισοπολιτεία και το αίσθημα ασφάλειας μεταξύ των πολιτών ενός κράτους. Όταν η δικαιοσύνη δρα και αποφασίζει ανεξάρτητη, χωρίς <<φιλικές παρεμβάσεις>> στο έργο της. Όταν η αρχή των Αθηναϊκών δημοψηφισμάτων, μπορέσει να γίνει μία ανέξοδη και εθνικά ωφέλιμη πραγματικότητα. Όταν το κράτος πρόνοιας δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προτεραιότητα. Πάντως είναι βέβαιο ότι ο όχλος δεν μπορεί να κυβερνήσει. Ότι οι <<λαϊκές>> απολυταρχίες δε διαφέρουν σε τίποτα από τις στρατιωτικές απολυταρχίες. Ότι τα ύψιστα ιδανικά για τα οποία οι Τσέχοι αγωνίστηκαν το 68' και για τα οποία όλοι μας πρέπει να αγωνιζόμαστε, δεν είναι αλλά από την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την εθνική ανεξαρτησία και αυτονομία!