«Η αριστεία του Νικήτα Φλέσσα και το χρέος σου προς την πατρίδα
Κατά τη χθεσινή ημέρα, είχα την χαρά και την τιμή να διαβάσω το βιβλίο του Τάκη Λάππα για τον Γρηγόριο Δικαίο Παπαφλέσσα. Διαβάζοντας μάλιστα την ιστορία του ανυπότακτου και θαρραλέου αρχιμανδρίτη, δεν μπόρεσα παρά να αισθανθώ μία ρίγη συγκίνησης να με διαπερνά. Δεν μπόρεσα, παρά να σταθώ γοερά στο πλευρό του παράτολμου αρχιμανδρίτη, όταν στη συνέλευση της Βοστίτσας πάσχιζε να αφυπνίσει τους προεστούς του γένους και με τους φλογερούς του λόγους και τα ευφάνταστα τεχνάσματα του κατόρθωνε να ανάψει την «φλόγα» της επανάστασης στον ηρωικό Μοριά. Δεν μπόρεσα παρά να τον ακούσω με συγκίνηση να παροτρύνει τους στρατιώτες του στο Μανιάκι, να πεθάνουν ως αρχαίοι Έλληνες και να θυσιαστούν στο όνομα του Χριστού και της πατρίδος.
Όμως στο σημερινό άρθρο δεν σκοπεύω να καταγράψω τον βίο του ηρωικού αρχιμανδρίτη, αλλά εμπνεόμενος από την πατριδοφροσύνη του ιδίου και των αδερφών του (οι αδερφοί του προτού το ξέσπασμα της εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος υπήρξαν ανυπότακτοι κλέφτες στα βουνά), θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί η ιστορική μνήμη, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση και την ευημερία ενός έθνους-κράτους. Θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί κάθε γενιά ενός έθνους, οφείλει να πασχίζει να γίνει καλύτερη από την προηγούμενη και αν δεν μπορεί να γίνει καλύτερη, οφείλει τουλάχιστον να τιμήσει την κληρονομιά που παρέλαβε και να την παραδώσει ατόφια στους δικούς της απογόνους. Διότι όπως έλεγε και ο αξεπέραστος Νίκος Καζαντζάκης: «Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».
Ας επιστρέψουμε όμως στον επαναστατημένο Μοριά και ας βρεθούμε στην περίφημη μάχη των Δερβενακίων. Στη μάχη που καθιέρωσε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ως φυσικό στρατιωτικό ηγέτη των Ελλήνων. Στη μάχη που απέδειξε τις στρατηγικές αρετές του Γέρου του Μοριά, ενώ παράλληλα ανέδειξε πολλούς σπουδαίους μαχητές. Ανέδειξε τον Νικηταρά, τον Αχιλλέα του 21', τον Γρηγόριο, αλλά και τον Νικήτα Παπαφλέσσα. Τα γεγονότα της μάχης αυτής, είναι λίγο πολύ γνωστά. Ο πολυπληθής στρατός του Δράμαλη (30.000 άνδρες) μετά από την ευφυή τακτική του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη καθηλώνεται στο Άργος και στις 26 Ιουλίου του 1822, αναγκάζεται να επιστρέψει στην Κόρινθο όπου ήταν η κεντρική του βάση, περνώντας μέσα από τα στενά των Δερβενακίων. Εκεί όμως οι υπερήφανοι Έλληνες τον παγιδεύουν και τον τρέπουν σε άτακτη φυγή. Οι Τούρκοι αναζητούν καταφύγιο στη χαράδρα του Άι Σώστη, όμως εκεί τους περιμένουν 700 άνδρες, υπό την ηγεσία του Δημήτριου Υψηλάντη, του Παπαφλέσσα και του Νικηταρά οι οποίοι προκαλούν μεγάλο χαμό στις τάξεις των αντιπάλων και επισφραγίζουν την μεγαλειώδη νίκη των Ελλήνων. Επισφραγίζουν τη μεγαλειώδη νίκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, απέναντι στον αντίπαλο στρατηγό.
Όμως η πραγματική αριστεία των αδερφών Παπαφλέσσα και ιδιαιτέρως του Νικήτα, ήρθε στις 28 Ιουλίου στη μάχη του Αγιονοριού Κορινθίας. Όταν λοιπόν ο Δράμαλης και ο στρατός του επιχείρησαν να διαφύγουν στην Κόρινθο μέσω αυτού του περάσματος, δέχτηκαν το τελειωτικό και καθοριστικό χτύπημα. Καθοριστικός παράγων για την επικράτηση των Ελλήνων μάλιστα, υπήρξε η φοβερή και τρομερή παρουσία του Νικήτα Φλέσσα, ο οποίος ως ένας άλλος Διομήδης (ο ξακουστός ομηρικός ήρωας), πραγματικά αρίστευσε στο πεδίο της μάχης, σκορπώντας πανικό και δέος. Πάλευε δε με τόση ορμή και τόσο σθένος, ώστε δε δίστασε να αντιμετωπίσει ολομόναχος τον θηριώδη και επιβλητικό Τοπάλ Πασά. Ο Πασάς αιφνιδιάζεται βλέποντας τον Νικήτα να ορμά καταπάνω του μαινόμενος και επιχειρεί να του αφαιρέσει τη ζωή με το τουφέκι του, μα οι σφαίρες του περνούν ξυστά από το κεφάλι του σύγχρονου Διομήδη. Ο Νικήτας δε δειλιάζει στιγμή και με το γιαταγάνι του καταφέρνει 2 φοβερά χτυπήματα στο λαιμό του Πασά. Ο θηριώδης Πασάς όμως ακόμα και τώρα δεν εγκαταλείπει την μάχη. Με μένος ορμά στον σύγχρονο Διομήδη και οι δύο άντρες παλεύουν σώμα με σώμα. Η μονομαχία είναι αμφίρροπη και οι δύο άντρες βαδίζουν ολοταχώς προς μία χαράδρα. Εκείνη τη στιγμή λοιπόν, ο ανιψιός του Νικήτα Φλέσσα, φωνάζει στον οπλίτη Δήμο Ζάγουρα να προστατεύσει τον θείο του. Προτού λοιπόν οι δύο άντρες σκοτωθούν ηρωικά μαχόμενοι, ο Ζάγουρας , καταφέρνει το καθοριστικό χτύπημα στον Τούρκο πασά και ο Νικήτας Φλέσσας βγαίνει ζωντανός από μία επική σύγκρουση, αντάξια των περίφημων ομηρικών μονομαχιών!
Και αφού η μάχη τελείωσε με συντριπτική επικράτηση των Ελλήνων, έφτασε η ώρα του διαμοιρασμού των λαφύρων. Ο Νικήτας Φλέσσας βρίσκει λοιπόν τον αδερφό του Γρηγόριο και τον πρίγκιπα Υψηλάντη και σπεύδει να επιδείξει τα λάφυρα που κέρδισε από τον Τοπάλ Πασά. Τα λάφυρα αυτά ήταν μία πανάκριβη γούνα την οποία ο Νικήτας χάρισε στον αδερφό του, αλλά και το περίφημο σπαθί του Φλέσσα, η ιστορία του οποίου είναι πράγματι αξιομνημόνευτη. Αρχικά λοιπόν, ο Δημήτριος Υψηλάντης θαυμάζοντας την ομορφιά του ξίφους αυτού, θέλησε να το αγοράσει, προσφέροντας μάλιστα ένα υπέρογκο αντίτιμο. Ο Νικήτας σάστισε και ο υπερήφανος αδερφός του έσπευσε να απαντήσει στον πρίγκιπα: «Εκλαμπρότατε δεν το πουλάει το σπαθί ο Νικήτας. Εάν ήταν να το πουλήσει θα σας το χάριζε. Μα θα το κρατήσει όταν γυρίσει με το καλό σπίτι του να το κρεμάσει μέσα, να το βλέπουν οι απόγονοι του και να καμαρώνουν για τον πρόγονο που είχαν». Ο πρίγκιπας σεβάστηκε την επιθυμία του Νικήτα και κάπως έτσι το ξίφος παρέμεινε στην κατοχή του «Διομήδη του Αγιονοριού», έως και το 1825...
Εκείνη τη χρονιά, ο Νικήτας πάντρεψε την θυγατέρα του με τον εύπορο Μανιάτη, Κωνσταντή Μαυρομιχάλη και φρόντισε να την προικίσει με το πολύτιμο αυτό κειμήλιο. Ο Κωνσταντής Μαυρομιχάλης όμως (ο ένας από τους δύο δολοφόνους του Καποδίστρια), μην κάνοντας σωστές επιλογές στη δημόσια και στην ιδιωτική του ζωή, βρέθηκε καταχρεωμένος και αναγκασμένος να βάλει το σπαθί του Νικήτα ενέχυρο, για να λάβει ένα δάνειο από κάποιον Ρώσο αντιπρέσβη, ο οποίος με τη σειρά του μεταβίβασε το ιερό αυτό κειμήλιο στον Ρώσο αντιναύαρχο Ρίκορντ, ο οποίος πήρε το απόκτημα του αυτό μαζί του στην μακρινή Ρωσία.
Ασφαλώς η ιστορία του εθνικού αυτού κειμηλίου δε λησμονήθηκε. Το 1882 μάλιστα, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, ένας εθνικόφρων και ικανός πρωθυπουργός, επί των ημερών του οποίου η Θεσσαλία και η Άρτα προσαρτήθηκαν στο Ελληνικό κράτος, ενδιαφέρθηκε για τη μοίρα του σπαθιού και ήλθε σε επικοινωνία με τους απογόνους του Ρώσου αντιναυάρχου. Εν τέλει όμως, η πλεονεξία των Ρώσων επιγόνων δεν προσέφερε γόνιμο διαπραγματευτικό έδαφος και το ξίφος που ο Νικήτας Φλέσσας με τόση λεβεντιά κέρδισε, παρέμεινε στην μακρινή Ρωσία.
Ποια είναι όμως τα διδάγματα αυτής της γλυκόπικρης ιστορίας; Αρχικά, όπως ο Διομήδης δεν δίστασε να αναμετρήσει τον ίδιο τον Θεό του πολέμου και να επικρατήσει, έτσι και ο Νικήτας Φλέσσας δεν δίστασε να αντιμετωπίσει ένα θηριώδη αντίπαλο. Το σθένος και το κουράγιο λοιπόν, είναι αρετές οι οποίες πράγματι μπορούν να υπερνικήσουν την σωματική ή την στρατιωτική δύναμη. Άλλωστε όπως μας λέει και ο Περικλής στον πασίγνωστο επιτάφιο λόγο του: «Ευτυχισμένοι είναι οι ελεύθεροι και ελεύθεροι είναι οι γενναίοι»!
Έπειτα, μαθαίνουμε ότι προτού κατηγορήσουμε όλους τους άλλους για την κακή μας μοίρα, πρέπει να αντιληφθούμε τα δικά μας λάθη. Προτού σπεύσουμε να αλλάξουμε και να διορθώσουμε τον κόσμο ολάκερο, πρέπει να διορθώσουμε τους εαυτούς μας. Διότι ναι μεν οι Ρώσοι δεν διευκόλυναν την επιστροφή του ξίφους στον τόπο του, αλλά εάν ο Κωνσταντής Μαυρομιχάλης σεβόταν την ιερή προίκα που έλαβε, το ξίφος αυτό θα παρέμενε στο Ελληνικό έδαφος «για να καμαρώνουν οι απόγονοι του Νικήτα, τα κατορθώματα του προγόνου τους». Η ιστορία αυτή εν ολίγοις, πρέπει να μας διδάξει ότι ο σεβασμός στη μνήμη και στα κληροδοτήματα των προγόνων μας δεν είναι μία παλαιική σύμβαση, αλλά ένα δείγμα ύψιστης αρετής και πολιτισμικής καλλιέργειας.
Αδιαμφισβήτητα λοιπόν, το είναι υπερέχει του φαίνεσθαι. Μα εάν κάποια στιγμή θέλουμε να τελειοποιήσουμε το είναι μας, πρέπει πρώτα να είμαστε υποδειγματικοί και στο φαίνεσθαι. Εάν λοιπόν δεν σέβεσαι τα αντικείμενα και τα έργα που σου κληροδοτούν οι πρόγονοι σου, είναι πολύ πιθανό να πάψεις να σέβεσαι και αυτά τα ίδια τα πρόσωπα. Και εάν δεν σέβεσαι τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν ή και πέθαναν για την δική σου ελευθερία, τότε βαδίζεις σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια.
Για τον λόγο αυτόν λοιπόν, η πολιτεία πρέπει να φροντίσει για την ποιοτική και εθνική διαπαιδαγώγηση των νέων. Τα αμέτρητα μουσεία που υπάρχουν στην Ελλάδα, πρέπει να γίνουν προσιτά σε όλον τον κόσμο. Ο αγώνας για τον επαναπατρισμό των αρχαιολογικών μας θησαυρών πρέπει να είναι μαζικός και όχι επικοινωνιακός και ανεδαφικός. Το μάθημα της ιστορίας πρέπει να πάψει να είναι μία ελλιπής σύνοψη της μακραίωνης ιστορίας μας και να εμβαθύνει σε πρόσωπα και καταστάσεις. Να διδαχτούμε την ΟΥΣΙΑ και όχι τις λεπτομέρειες και τις ημερομηνίες των ιστορικών γεγονότων. Οι σχολικές βιβλιοθήκες πρέπει να γεμίσουν με βιβλία ιστορικού ενδιαφέροντος και οι νέοι Έλληνες πρέπει να αποκτήσουν μία ολοκληρωμένη εικόνα της ιστορίας του τόπου τους. Το μάθημα της ιστορίας, πρέπει να γίνει μία ευχάριστη «ΤΑΙΝΙΑ» εάν θέλετε. Μία ταινία γεμάτη δράση, ανατροπές, αλλά και γεμάτη πολύτιμα μαθήματα σχετικά με τις δυνατότητες της ανθρώπινης θέλησης και της πατριωτικής συνείδησης.
Εν ολίγοις, εάν επιθυμούμε να ανακτήσουμε την χαμένη μας υπερηφάνεια και να ευημερήσουμε, πρέπει να διορθώσουμε τους εαυτούς μας. Να ασχολούμαστε λιγότερο με τα λάθη των άλλων και περισσότερο με τα δικά μας. Εάν θέλουμε να εκπληρώσουμε το χρέος μας στην πατρίδα, οφείλουμε να αφουγκραστούμε την κληρονομιά που μας άφησαν οι πρόγονοι μας. Οφείλουμε να σεβαστούμε όχι το σπαθί ως σπαθί, αλλά την ιστορία και τα πολύτιμα μαθήματα που μας προσφέρει η ύπαρξη του σπαθιού αυτού.
Όμως το νόημα του σημερινού άρθρου, μπορεί πιστεύω να αποτυπωθεί υποδειγματικά, στη συγκεκριμένη φράση του Νίκου Καζαντζάκη: «Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».