Η ναυμαχία του Ακτίου και τα διαχρονικά της μηνύματα
Η ναυμαχία του Ακτίου, η οποία διεξήχθη το 31 π.Χ. ήταν η πιο τρανή απόδειξη, πως η Ρωμαϊκή κυριαρχία στη Μεσόγειο, δεν μπορούσε πλέον να αμφισβητηθεί. Ήταν επίσης η ναυμαχία, που επιβεβαίωσε την απόλυτη κυριαρχία του Οκταβιανού Αυγούστου και η οποία οδήγησε τους αντιπάλους του ( τον Μάρκο Αντώνιο και την Κλεοπάτρα) στην αυτοκτονία. Ποια είναι όμως τα μαθήματα που μας παρέχει αυτή η ναυμαχία; Ποιο το πριν και το μετά αυτής της ιστορικής σύγκρουσης, η οποία καθόρισε τη μοίρα του κόσμου, για πάρα πολλούς αιώνες;
Ας ξεκινήσουμε από το πριν. Πιο συγκεκριμένα, ας μεταβούμε με το νου μας, στο έτος 44 π.Χ. Κατά το έτος αυτό λοιπόν και πιο συγκεκριμένα στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ. ο μεγάλος και τρανός Ιούλιος Καίσαρ, ο ηγέτης που αγαπήθηκε όσο λίγοι, ο άνδρας που κατάφερε να επιβάλλει την κυριαρχία του, ενάντια στο θέλημα της πανίσχυρη Συγκλήτου, δολοφονείται με 23 μαχαιριές, από μία μικρή ομάδα συνωμοτών, της οποίας ηγούνταν ο αγαπημένος του ανιψιός ( πιθανότατα και υιός), Μάρκος Ιούνιος Βρούτος. Ακολουθεί σύγχυση και πανικός. Ο λαός ζητά την τιμωρία των επαίσχυντων συνωμοτών, ενώ η διάδοχη κατάσταση δεν έχει ξεκαθαριστεί.
Εν τέλει όμως, τρεις έμπιστοι συνεργάτες και ένθερμοι οπαδοί του Ιουλίου Καίσαρα, αναλαμβάνουν να εκδικηθούν και να αποκαταστήσουν την ομαλότητα. Ο εικοσάχρονος Οκταβιανός ( θετός υιός του Ιουλίου Καίσαρα), ο ύπατος Μάρκος Αντώνιος ( πολέμησε στο πλευρό του Καίσαρα στη Γαλατία και ήταν ένθερμος οπαδός του), καθώς και ο Μάρκος Αιμίλιος Λέπιδος ( επίσης ένθερμος οπαδός του Καίσαρα, ο οποίος είχε διατελέσει και στο αξίωμα του υπάτου κατά το κοντινό παρελθόν), συστήνουν μία πανίσχυρη τριανδρία, με ξεκάθαρους σκοπούς. Πρώτον την παραδειγματική τιμωρία των επαίσχυντων συνωμοτών και δεύτερον την αποκατάσταση της ομαλότητας στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, με μία δίκαιη μοιρασιά της αχανούς αυτοκρατορίας.
Ο πρώτος στόχος επετεύχθη σχετικά εύκολα, το 42 π.Χ. στη μάχη των Φιλίππων, όπου ο στρατός του Βρούτου και του Γάιου Κάσσιου ( των αμετανόητων υποστηρικτών της res publica και των δημοκρατικών θεσμών), υπέστη πανωλεθρία και οι ηγέτες του δημοκρατικού αυτού στρατού, αυτοκτόνησαν πικραμένοι όχι τόσο για την ήττα τους, αλλά για τα όσα δεινά θεωρούσαν, ότι θα επακολουθούσαν για την πατρίδα τους. Ο δεύτερος στόχος όμως, απεδείχθη μία εξίσωση για δυνατούς λύτες. Η μοιρασιά που έγινε λοιπόν, αν και θεωρητικά δίκαιη ( Ο Μάρκος Αντώνιος αναλαμβάνει τη διοίκηση της ανατολής, ο Μάρκος Λέπιδος της Αφρικής και ο Οκταβιανός της Δύσης) ήταν καταδικασμένη να μην αντέξει στο χρόνο.
Ο Οκταβιανός λοιπόν, ως έξυπνος πολιτικός ανήρ, αντιλήφθηκε ότι παρά τις διαφορές του με τον Αντώνιο, έπρεπε πρώτα να «ξεφορτωθεί» το πιο αδύναμο μέλος της τριανδρίας αυτής. Κάπως έτσι, με διάφορους διπλωματικούς και στρατιωτικούς ελιγμούς, κατάφερε να εξαναγκάσει τον Μάρκο Λέπιδο σε παραίτηση και να προσαρτήσει στη ζώνη επιρροής του και την Αφρική. Ο Οκταβιανός, κερδίζει διαρκώς έδαφος με τη δύναμη του ξίφους, μα την ίδια στιγμή, καταφέρνει να κερδίσει σημαντικό πολιτικό και διπλωματικό έδαφος, λόγω του αλάνθαστου πολιτικού αισθητηρίου, το οποίο και διέθετε. Εκμεταλλευόμενος την πλήρη ταύτιση του Αντωνίου με την Κλεοπάτρα, παρουσιάζει τον Αντώνιο ως άβουλο «πιόνι» στη σκακιέρα της δολίας βασιλίσσης Κλεοπάτρας, στην οποία κηρύσσει τον πόλεμο. Καταφέρνει λοιπόν, με την έξυπνη αυτή διπλωματική τακτική, να κερδίσει τη στήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας του Ρωμαϊκού λαού, αλλά και της άρχουσας αριστοκρατικής τάξεως.
Άρα η ναυμαχία στο Άκτιο, δεν ήταν παρά η σύγκρουση δύο κόσμων. Η σύγκρουση του ρωμαϊκού ανερχόμενου μεγαλείου και εθνικιστικού παροξυσμού, με το ξεθωριασμένο παρελθόν που εκπροσωπούσαν η Κλεοπάτρα και ο Αντώνιος. Η ναυμαχία αυτή λοιπόν, ανέδειξε ως ξεκάθαρο νικητή τον Οκταβιανό. Μία νίκη η οποία επισφραγίστηκε ένα χρόνο αργότερα στην Αλεξάνδρεια, όπου και το ερωτευμένο και ηττημένο ζεύγος (Αντώνιος και Κλεοπάτρα) αυτοκτόνησαν, για να μην υποστούν την ταπείνωση του δημοσίου εξευτελισμού που τους επιφύλασσε ο Οκταβιανός.
Παρά λοιπόν την αδιαμφισβήτητη παντοκρατορία του, ο Οκταβιανός, σε καμία περίπτωση δεν θεώρησε τον εαυτό του άτρωτο. Ναι συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες γύρω του, αλλά με τρόπο τόσο νομιμοφανή και αφοπλιστικά συνετό, που ούτε καν η πανίσχυρη Σύγκλητος δεν μπόρεσε να αποτρέψει. Ο Οκταβιανός Αύγουστος διακρίθηκε κατά τη διάρκεια της διακυβερνήσεως του, για τον συνετό και λιτό του βίο. Για τον συντηρητικό αλλά και ακριβοδίκαιο αξιακό του κώδικα. Έναν αξιακό κώδικα που ούτε οι προγενέστεροι ούτε οι μεταγενέστεροι αυτού, μπόρεσαν να ακολουθήσουν. Ο Οκταβιανός Αύγουστος, υπήρξε ένας ηγέτης μετριοπαθής, ο οποίος γνώριζε πώς να ενώνει το λαό του. Γνώριζε πότε έπρεπε να εξευμενίσει τα δολοπλόκα μέλη της Συγκλήτου και πότε να εξυμνήσει το μεγαλείο του απλού Ρωμαίου πολεμιστή, με τους αγώνες του οποίου εγκαθιδρύθηκε η περίφημη Pax Romana. Η Pax Romana η οποία στην ουσία υπήρξε, η «ναυαρχίδα» του πολιτικού του αφηγήματος. Ο Οκταβιανός, θεωρούσε τον εαυτό του εγκαθιδρυτή της παγκόσμιας ειρήνης (υπό την αιγίδα της μητέρας Ρώμης). Θεωρούσε ότι κατόρθωσε κάτι που κανείς προγενέστερος του, όσο ισχυρός και αν υπήρξε, δεν τα κατάφερε. Και είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι ο Οκταβιανός ως ένας άνθρωπος μετριοπαθής και ισορροπιστής, κινήθηκε προς την κατεύθυνση της παγκοσμίου ειρήνης ( σύναψη ειρήνης με τους Πάρθους), ενώ οι μακραίωνοι πόλεμοι που είχαν προηγηθεί στο χώρο της μεσογείου και η ανάγκη για ειρήνη και ανασυγκρότηση που υπήρχε, ευνόησε το μεγαλειώδες όραμα του. Ένα όραμα το οποίο, περιελάμβανε πέραν της πολιτικής ειρήνης, την άνθηση των καλών τεχνών και των γραμμάτων.
Ο Οκταβιανός Αύγουστος (αυτή η ιδιαίτερη και ξεχωριστή ιστορική οντότητα), απεβίωσε ήσυχος και γαλήνιος κατά το έτος 14 μ.Χ. ενώ η τελευταία του φράση, σύμφωνα με το θρύλο λέγεται πως ήταν η εξής: '' Έπαιξα καλά το ρόλο μου; Αν ναι, τότε χειροκροτήστε, φίλοι, την έξοδό μου απ' τη σκηνή. Η κωμωδία τελείωσε''.
Η ναυμαχία του Ακτίου λοιπόν, σίγουρα αφήνει στις μελλοντικές γενεές πολιτών, αλλά και στους μελλοντικούς ηγέτες, πολύτιμα διδάγματα και νουθεσίες. Η σύγκριση μεταξύ των δύο ηγετών που διεκδίκησαν την παγκόσμια κυριαρχία την ταραγμένη εκείνη περίοδο, είναι ένας πολύτιμος οδηγός για το σήμερα και το αύριο του πλανήτη μας. Η σύγκριση του εντίμου πλην αδύναμου σε συναισθηματικό επίπεδο Αντωνίου, με τον έντιμο, ολιγαρκή και ολιγόλογο Οκταβιανό, σε κάθε περίπτωση υποδεικνύει το σωστό πρότυπο ενός ηγέτη, κατά τα πρότυπα και της Πλατωνικής πολιτείας. Ο άψογος τρόπος με τον οποίον ο Οκταβιανός Αύγουστος, ισορρόπησε μεταξύ της στρατιωτικής και της διπλωματικής του ισχύος ( δίνοντας μεγαλύτερη έφεση στη διπλωματική του δύναμη), αποτελεί πράγματι ένα εντυπωσιακό επίτευγμα, αντάξιο ενός οξυδερκούς ηγέτου, με ξεκάθαρο όραμα (είτε διαφωνείς είτε συμφωνείς με αυτό) και ορθή κρίση. Διότι εάν η στρατηγική ικανότητα ( την οποία αδιαμφισβήτητα διέθετε ο Αντώνιος), δε συνδυάζεται με μία δομημένη και ισορροπημένη διπλωματική πολιτική, καταντά ασήμαντη και αμελητέα.
Εν ολίγοις, τι διδάγματα λαμβάνουμε από την ιστορική αυτή ναυμαχία; Τα διδάγματα που λαμβάνουμε κατ'εμέ είναι τα εξής: Η υπομονή είναι «χρυσός», η διπλωματία και η πολιτική αναπόσπαστα κομμάτια της ζωής μας και τέλος μαθαίνουμε ότι ο άνθρωπος που δεν ελέγχει τα πάθη του ( προσωπικά ή πολιτικά), είναι καταδικασμένος στην πλήρη αποτυχία και απαξίωση. Αντίθετα, ο συνεπής και ολιγαρκής άνθρωπος, ο οποίος δε διέπεται από μεγαλομανία και απληστία, βρίσκεται πάντοτε ένα βήμα μπροστά, από τον άπληστο, μεγαλομανή και άμυαλο ηγέτη-άνθρωπο που αναφέραμε.