Η τεχνική της αυτοσυντήρησης του εγωισμού σου
Όλοι οι άνθρωποι βιώνουμε καθημερινά δύσκολες καταστάσεις και καλούμαστε να λάβουμε ακόμα πιο δύσκολες και επίπονες αποφάσεις. Ασφαλώς οι δυσκολίες που ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει διαφέρουν, όμως η ανθρώπινη ύπαρξη δεν παύει να αποτελεί μία ατέρμονη μάχη μεταξύ του αισθήματος της ευχαρίστησης και της δυσαρέσκειας. Μεταξύ του αισθήματος της ισχύος και της αδυναμίας.
Σε έναν κόσμο ο οποίος φαίνεται να λειτουργεί στον αυτόματο και σε ρυθμούς ταχύτατους, είναι απολύτως λογικό να αισθανόμαστε πως χάνουμε κάποια στιγμή τον προσανατολισμό μας. Να αισθανόμαστε σαν ένας περήφανος ιππέας σε κάποιο αρχαιοπρεπή πεδίο μάχης, ο οποίος πέφτει από το άλογο του και βλέπει πεζός και καταπονημένος, ένα ορμητικό «σμήνος» αντιπάλων ιππέων να βαδίζει προς το μέρος του με απειλητικές διαθέσεις. Πως αντιδρούμε όμως όταν αισθανόμαστε κατά αυτόν τον τρόπο; Επιλέγουμε την άτακτη υποχώρηση, την υποχώρηση με σαφές προγραμματισμό και προοπτική, την πλήρη παράδοση ή εν τέλει επιλέγουμε να δώσουμε μια εκ των προτέρων χαμένη μάχη; Ασφαλώς δεν διεκδικώ τον τίτλο μήτε του ψυχολόγου μήτε του συμβούλου αυτοβελτίωσης, ακριβώς διότι δεν έχω εντρυφήσει στο συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο. Κάνοντας όμως ότι συνηθίζω να κάνω μέσα από αυτή τη σελίδα, θεωρώ ότι μπορώ να βοηθήσω κάποιους από τους αναγνώστες μας να αισθανθούν καλύτερα στους χαλεπούς και εξοργιστικά καταθλιπτικούς καιρούς που ζούμε.
Η ιστορική φυσιογνωμία λοιπόν, η οποία θαρρώ ότι είναι ικανή να μας προσφέρει μέσω του βίου της, πολύτιμα διδάγματα για τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη ζωή, είναι ο Αντίγονος ο Α' ο Μονόφθαλμος ή ο Κύκλωψ. Προτού εισέλθω στο κυρίως θέμα του σημερινού άρθρου, οφείλω εν τάχει να προσπαθήσω να αποτυπώσω τους σημαντικότερους σταθμούς στη ζωή του σπουδαίου αυτού στρατηγού. Ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος υπήρξε ένας Μακεδόνας ευγενής, ο οποίος διακρίθηκε στην περίφημη εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου εναντίον των Περσών. Υπήρξε δε ένας από τους πιο μαχητικούς, αλλά και τους πιο οξυδερκείς αξιωματικούς του πανελληνίου στρατού, ο οποίος κατέκτησε σχεδόν το σύνολο του τότε γνωστού κόσμου. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου, ο Αντίγονος πρωταγωνίστησε στις διαδικασίες της διαδοχής, ακριβώς λόγω των αδιαμφισβήτητων στρατηγικών του ικανοτήτων. Κυβερνώντας σπουδαίες διοικητικές περιφέρειες της κοσμοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως η Παμφυλία, η Λυκία και η Παμφυλία, ο Αντίγονος απέκτησε αξιομνημόνευτη δύναμη και καθόρισε σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις στις έριδες των διαδόχων. Αυτός κέρδισε τον Ευμένη της Καρδίας ( τον οποίο εκτιμούσε απεριόριστα), ο οποίος ήταν ένα από τους ισχυρότερους στρατηγούς του Μεγάλου Αλέξανδρου και παρέμενε πιστός στην Ολυμπιάδα και στον Πολυπέρχοντα ( νόμιμος διάδοχος του Μακεδονικού θρόνου). Κάπως έτσι λοιπόν, οι Αντίγονος, Πτολεμαίος, Σέλευκος και Κάσσανδρος, αφού εξουδετέρωσαν τον Περδίκκα, τον Ευμένη, τον Κρατερό και τον Πολυπέρχοντα, έγιναν οι απόλυτοι διαμορφωτές των εξελίξεων.
Η ραγδαία άνοδος του Αντιγόνου και του υιού του Δημητρίου Πολιορκητού όμως, τρόμαξε τους μέχρι πρότινος συνοδοιπόρους του και αυτοί αποφάσισαν να τον απομονώσουν και να τον εξολοθρεύσουν. Στις μάχες που ακολούθησαν, ο Αντίγονος και ο υιός του πέτυχαν σπουδαίες νίκες ( πολιορκία Τύρου, Ναυμαχία Σαλαμίνας Κύπρου), αλλά γνώρισαν και τραγικές ήττες, όπως αυτή που γνώρισε ο Δημήτριος στη Γάζα, αλλά και η πλέον καθοριστική ήττα στη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ, η οποία ήταν και αυτή που χάρισε στους αντιπάλους του Αντιγόνου μία μεγαλειώδη νίκη. Ο δε σπουδαίος αυτός στρατηγός, σε ηλικία ΟΓΔΟΝΤΑΕΝΟΣ ΕΤΩΝ σκοτώθηκε, πολεμώντας στην πρώτη γραμμή της μάχης με απαράμιλλο θάρρος και σθένος.
Πέραν όμως της λαμπρής στρατιωτικής του σταδιοδρομίας, ο Αντίγονος υπήρξε ένας καλλιεργημένος και μορφωμένος ευγενής, ο οποίος είχε εντρυφήσει στη μαγεία της φιλοσοφικής επιστήμης. Υπήρξε ως ηγέτης και ως άνθρωπος, απίστευτα ειλικρινής, καυστικός, αλλά και εγωιστής ( με την καλή έννοια του όρου). Ο Αντίγονος ο μονόφθαλμος, προσέφερε κατά τη διάρκεια του πολυτάραχου βίου του, διάφορα μαθήματα ζωής, αλλά και μαθήματα πολιτικής και επικοινωνίας σε επίδοξους πολιτικούς. Πλείστες ανέκδοτες ιστορίες με σπουδαίο διδακτικό περιεχόμενο, αναφέρονται στο πρόσωπο του. Η απέραντη αγάπη που είχε για τον υιό του Δημήτριο, καθώς και η επιμονή του να τον ειρωνεύεται για τις κατακτήσεις του στο γυναικείο φύλλο, υπήρξε πασίγνωστη. Οι περίφημες επίσης ρήσεις-συμβουλές που άφησε στους επίδοξους πολιτικούς του μέλλοντος, είναι πράγματι μοναδικές και περιέχουν ένα απίστευτο πνευματικό και αξιακό υπόβαθρο.
Προτού αναλύσω όμως δύο-τρεις ρήσεις του Αντιγόνου, οι οποίες θεωρώ μπορούν να μας δώσουν ψυχολογική ώθηση σε τούτη την δύσκολη κατάσταση που βιώνουμε, παραθέτω μερικές από τα πιο σπουδαία αποφθέγματα που ο κυνικός και σοφός αυτός ηγέτης μας κληροδότησε: «Αν θες να ζήσεις, να φυλάγεσαι όχι μόνο από τους εχθρούς αλλά και από τους φίλους». Επίσης, όταν κάποια φορά ο υιός του Δημήτριος ζήτησε ένα αξίωμα εκμεταλλευόμενος την ιδιότητα του ως γιος του Αντιγόνου, εκείνος του απάντησε: «Για εμένα παιδάκι μου, τα αξιώματα δίνονται για ανδραγαθίες, όχι για πατραγαθίες». Επίσης περίφημη είναι η ρήση του, καθώς υποχωρούσε στο πεδίο μίας μάχης ( το παράδειγμα που προαναφέραμε με τον έφιππο στρατιώτη): «δεν το βάζω στα πόδια αλλά κυνηγάω το συμφέρον μου που βρίσκεται προς τα πίσω». Μία άλλη φορά, όταν ένας Σοφιστής του παρέδωσε το βιβλίο του «περί δικαιοσύνης», ο Αντίγονος έξαλλος του απήντησε: «Δεν είσαι στα καλά σου ! Βλέπεις που επιτίθεμαι σε ξένες πόλεις και μου μιλάς για δικαιοσύνη ;»
Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά ακόμα, όμως πολύ φοβούμαι ότι ίσως μακρηγορήσω και βγω εκτός θέματος. Πως λοιπόν ο Αντίγονος μας νουθετεί, για τις βασικές αρχές που πρέπει να έχουμε στη ζωή μας; Πως ο Αντίγονος μας δίνει το ερέθισμα, για να αντέξουμε στις δυσκολίες και να δημιουργήσουμε το δικό μας θρύλο; Πόση ψυχραιμία άραγε και πόση αυτοπεποίθηση χρειάζεται, για να δηλώσεις μετά από μία πανωλεθρία ότι δεν υποχωρείς, αλλά αναζητάς το συμφέρον σου που βρίσκεται προς τα πίσω; Σκεφτείτε, πόσο ιδανικό θα ήταν όλοι μας να μπορούσαμε μετά από κάθε δυσκολία που βιώνουμε και μετά από κάθε επώδυνο συμβιβασμό ή μία επώδυνη ήττα, να μην εγκαταλείπουμε τη μάχη της ζωής και να μη «βυθιζόμαστε» στη θλίψη και στη μιζέρια, αλλά να αναφωνούμε περήφανοι ότι όχι: Δε χάσαμε, απλώς κερδίζουμε χρόνο για να ετοιμαστούμε για τη μεγαλειώδη και αδιαμφισβήτητη νίκη μας. Πόσους άραγε συνανθρώπους μας, οι οποίοι πάσχουν από κατάθλιψη και άλλες παρόμοιες ψυχολογικές ασθένειες, θα μπορούσε να βοηθήσει η συγκεκριμένη στάση ζωής του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου;
Επίσης, όταν αντιλαμβανόμαστε σε πόσο άδικη και στρεβλή κοινωνία ζούμε, πόσο σπουδαίο θα ήταν να μπορούσαμε να διατηρούμε τις αξίες μας ακέραιες και να μαχόμαστε για αυτές είτε από θέση ισχύος ( εύκολη μάχη) είτε από μειονεκτική θέση ( δύσκολη, αλλά άκρως ηρωική μάχη). Όταν λοιπόν ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος, παντοδύναμος καθώς ήταν και παρά την αδυναμία που είχε στον υιό του Δημήτριο, αρνείται στο Δημήτριο ένα υψηλό αξίωμα, το οποίο τη δεδομένη στιγμή και με βάση τα έργα του δεν το άξιζε, γιατί και εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο; Γιατί και εμείς δεν μπορούμε να παραμείνουμε πιστοί στο ιδανικό της αξιοκρατίας; Φανταστείτε πόσο πιο δίκαιη θα ήταν η ζωή μας εάν υπήρχε αξιοκρατία στον κόσμο μας... Εάν ο καθείς και η καθεμιά λάμβανε αυτό που βάση των έργων και των σπουδών του αξίζει...
Επιπροσθέτως, όταν ο κοινωνικός περίγυρος σπεύδει να μας κατακρίνει, όταν αισθανόμαστε ότι παλεύουμε μόνοι, ενάντια σε «χιλιάδες», γιατί δεν αποκτούμε την κυνική «αναισθησία», αλλά και αυτοσαρκασμό του Αντιγόνου; Γιατί δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε την ατέλεια μας και να αποστομώσουμε τους κατακριτές μας, μετατρέποντας την ατέλεια αυτή σε προτέρημα; Και αν σας φανούν εγωκεντρικές οι συγκεκριμένες σκέψεις μου, σας παρακαλώ να θυμηθείτε την άποψη του Σταγειρίτη φιλόσοφου επί του θέματος. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος στα ηθικά του Νικομάχεια λοιπόν, αναφέρει ότι: «Πρέπει ο καλός άνθρωπος να είναι φίλαυτος ( να αγαπάει τον εαυτό του) γιατί και ο ίδιος ωφελείται πράττοντας τα καλά και θα ωφελήσει τους άλλους, ο κακός όμως δεν πρέπει. γιατί θα βλάψει τον εαυτό του και τους γύρω του, επειδή ακολουθεί τα αχρεία πάθη του».
Εν κατακλείδι, ποιο το συμπέρασμα του σημερινού άρθρου; Ο εγωισμός δεν είναι πάντοτε κακός. Όταν ο εγωισμός βασίζεται σε ακέραιες και ορθές ηθικές αξίες και ιδέες είναι θεμιτός. Όταν ο εγωισμός σε βοηθά να αντέχεις την κατακραυγή της κοινής γνώμης και να εργάζεσαι για αυτό που εσύ θεωρείς σωστό, τότε είναι θεμιτός. Εφόσον λοιπόν είναι αδύνατον να ικανοποιήσουμε τους πάντες γύρω μας, ας ακολουθήσουμε τη συμβουλή του Πομπήιου και με αυτοπεποίθηση να πλεύσουμε στην απέραντη και ταραχώδη θάλασσα των ανθρωπίνων κοινωνιών, χωρίς να φοβόμαστε το άγνωστο ( Πομπήιος σε στρατιώτες του, όταν οι δεύτεροι φοβόντουσαν να ξεκινήσουν το ταξίδι τους στη φουρτουνιασμένη εκείνη την ημέρα θάλασσα: Σημασία έχει να αποπλεύσουμε, όχι να ζήσουμε).