Ο Ήλιος ως μέσο ελπίδας και κοινωνικών μεταβολών
Καθώς βρισκόμαστε στον αστερισμό της «Μήδειας» και καθώς ο κορονοϊός με τη μεταλλαγμένη του μορφή, συνεχίζει να διαφεντεύει τις ζωές μας, ας ξεφύγουμε λίγο από το άσχημο κλίμα των καιρών μας και ας σκεφτούμε αισιόδοξα. Ας σκεφτούμε αισιόδοξα και ας περιμένουμε τον ανατέλλοντα ήλιο της ελπίδας, να φωτίσει λίαν συντόμως τις πληγωμένες μας καρδιές και να συμβάλλει στην επούλωση των «τραυμάτων» της κοινωνίας μας.
Γιατί όμως ο ήλιος αποτελούσε και αποτελεί πάντοτε, ένα μέσο ελπίδας για τους ανθρώπους; Ένα μέσο το οποίο πάντοτε συμβόλιζε το θεόσταλτο, το φυσικό εάν θέλετε φως, το οποίο υπερνικά το σκοτάδι της στασιμότητας και επαναφέρει στις ανθρώπινες κοινωνίες το συναίσθημα της ελπίδας και της προσδοκίας; Στο σημερινό άρθρο λοιπόν, θα εξετάσουμε τη δύναμη που ασκεί ο πανίσχυρος και λαμπερός ήλιος στις ψυχές των ανθρώπων και γιατί για κάθε δύση μίας εποχής, πάντοτε θα υπάρχει η ανατολή μίας νέας, ορθότερης εποχής!
Ο μέγας Γνάιος Πομπήιος, ο Ρωμαίος στρατηγός που κατατρόπωσε τους πάντες ( πλην του οξυδερκούς Ιουλίου Καίσαρα) και κατέστησε τη Μεσόγειο μία απέραντη ρωμαϊκή λίμνη, καυτηρίασε τη σχέση εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, χρησιμοποιώντας την εξής σοφή ρήση: «Περισσότεροι προσκυνούν τον ήλιο όταν ανατέλλει παρά όταν δύει». Και αν η ρήση αυτή εμπεριέχει ένα σαφές ελιτίστικο υπόβαθρο, στην πραγματικότητα αποτυπώνει πλήρως την άποψη των αρχαίων Ελλήνων, καθώς και των αρχαίων Ρωμαίων, για τον τρόπο με τον οποίον το καινούριο, που ανέρχεται δυναμικά, με την γοητεία του πάντοτε υπερνικά το στάσιμο και ξεθωριασμένο παρελθόν.
Αναλογιζόμενος δε, τον βίο του στρατηγού Πομπήιου, τόσο πιο πολύ θεωρώ την θέση μου ορθή και δομημένη. Διότι ο ίδιος ο Πομπήιος που δοξάστηκε από τα πλήθη όσο κανένας άλλος και συγκρίθηκε ακόμα και με τον ίδιο τον μεγάλο Αλέξανδρο, μπροστά στον Ιούλιο Καίσαρα, τον εκπρόσωπο της νέας γενεάς της Ρώμης, η οποία ζητούσε την κατάρριψη της κραταιής και κυνικής Συγκλήτου, ταπεινώθηκε και λοιδορήθηκε. Ο Πομπήιος όχι μόνο έχασε την εξουσία λοιπόν, μα παράλληλα έχασε το αδιαμφισβήτητο κύρος του και μαζί με την παλαιά γενεά πολιτικών που εκπροσωπούσε, σύντομα βρέθηκε στο κοινωνικό και ιστορικό περιθώριο.
Ο Ιούλιος ( καλοκαιρινός) ήλιος λοιπόν, ανέκαθεν ασκούσε και θα ασκεί γοητεία στα πλήθη. Ανέκαθεν οι κοινωνίες θα διεκδικούν την εξέλιξη και ανέκαθεν θα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της ατελούς ανθρώπινης κοινωνίας. Όμως θέλοντας να ενισχύσω την άποψη μου, για το ρόλο που διαδραμάτιζε ο ήλιος στην διαδικασία της εξέλιξης των ανθρωπίνων κοινωνιών, θα αναφέρω μερικές ρήσεις του πλέον ξακουστού φιλοσόφου των κοινωνικών μεταβολών και της εξέλιξης. Ο Ηράκλειτος λοιπόν, ο μέγας αυτός προσωκρατικός φιλόσοφος, ο οποίος πίστευε βαθιά στη δύναμη της γνώσης και της παιδείας, συνήθιζε να προσομοιάζει την παιδεία, με τον ήλιο. Θεωρούσε δηλαδή την παιδεία, έναν «φωτεινό ήλιο», ο οποίος φώτιζε τις ψυχές των πεπαιδευμένων ανθρώπων, τους διευκόλυνε να συνειδητοποιήσουν την πραγματικότητα και στη συνέχεια να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους, στους υπόλοιπους συμπολίτες τους. Ο Ηράκλειτος επίσης, ο πρεσβευτής της πασίγνωστης ρήσεως « τα πάντα ρεί και μηδέποτε κατά τα' αυτό μένειν», θέλοντας να ενισχύσει τη θέση του αυτή, συνήθιζε να λέει πως: «Ο ήλιος, κάθε μέρα είναι καινούργιος». Όπως λοιπόν ο ήλιος δύει, μα στη συνέχεια ανατέλλει και πάλι, φωτίζοντας τα βήματα μας με το εκτυφλωτικό τους φως, έτσι και οι άνθρωποι ως μονάδες, αλλά και οι ανθρώπινες κοινωνίες ως σύνολο εξελίσσονται, μεταβάλλονται ( άλλοτε προς το καλύτερο, άλλοτε προς το χειρότερο, ανάλογα την εκάστοτε ιστορική περίοδο), μα πάντως σε καμία περίπτωση οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν παραμένουν στάσιμες και εκτός πραγματικότητας.
Και αν ούτε οι παρατηρήσεις του μεγάλου στρατηγού Πομπήιου, αλλά ούτε και οι ρήσεις του σπουδαίου φιλοσόφου Ηράκλειτου, κατόρθωσαν να σας πείσουν, τότε μπορούμε να δούμε την άποψη του απλού λαού για τον ήλιο και τους συμβολισμούς που εκπέμπει. Θυμόσοφες ρήσεις όπως το περίφημο «ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον», αλλά και η θεοποίηση του ήλιου, έρχονται να αποδείξουν πως ο απλός λαός, αντίκριζε στο φως των ηλιαχτίδων του ηλίου, το φως της ελπίδας. Θεωρούσε το φως του ήλιου, ως το μόνο μέσο προστασίας από την σκληρή πραγματικότητα. Θεωρούσε ότι όπως ακριβώς ο ήλιος μπορεί να δύει και να ανατέλλει, έτσι και εκείνοι μπορούσαν να δοκιμάζονται καθημερινά, μα να επιβιώνουν μέχρι την επόμενη ημέρα, ελπίζοντας σε καλύτερες και φωτεινότερες μέρες! Θεωρούσαν ότι κάθε σκοτεινή περίοδος, αργά ή γρήγορα έδινε τη θέση της σε μία περίοδο φωτεινή και γεμάτη ευτυχία. Άλλωστε όπως αναφέρει πολύ εύστοχα και ο Ρωμαίος συγγραφεύς, Γάιος Πετρώνιος: «Ο ήλιος λάμπει για όλους»! Ο ήλιος λάμπει και για ισχυρούς και για ανίσχυρους. Και για ανθρώπους βασανισμένους και για ανθρώπους καλοαναθρεμμένους.
Και εάν λοιπόν ο καιρός που βιώνουμε, είναι καιρός οικονομικής, κοινωνικής και αξιακής δύσης, δεν πρέπει να αισθανόμαστε απογοητευμένοι και παγιδευμένοι. Και εάν το τέλος μίας εποχής επιφανειακής και διόλου ουσιαστικής έρχεται, οφείλουμε να χαρούμε και να εργαστούμε όλοι μαζί, για να καθιερώσουμε μία νέα εποχή ελπίδας, αισιοδοξίας και δικαιοσύνης. Οφείλουμε όλοι μαζί να διατηρήσουμε τα θετικά σημεία και τις πολλές θετικές κατακτήσεις του παρελθόντος, ενώ παράλληλα οφείλουμε να αποβάλλουμε τα ζοφερά στοιχεία του παρελθόντος. Και αφού κατορθώσουμε να κάνουμε αυτό τον κοπιώδη διαχωρισμό, νέες ιδέες πρέπει να κατατεθούν στο δημόσιο διάλογο. Νέες ιδέες οι οποίες θα θέσουν τον πήχη της ουσιαστικής προόδου των ανθρωπίνων κοινωνιών σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα. Νέες ιδέες οι οποίες θα μεταβάλλουν τις στερεότυπες αντιλήψεις που μας διακατέχουν.
Υπάρχουν άλλωστε πολλά ιστορικά παραδείγματα, ανθρώπων οι οποίοι κατόρθωσαν να διαμορφώσουν ένα μεγαλόπνοο όραμα, το οποίο διέδωσαν επιτυχώς στον κόσμο και με αυτό μπόρεσαν να διαμορφώσουν τις εξελίξεις των καιρών τους. Όπως ο Ισοκράτης λοιπόν καθιέρωσε την έννοια της πανελλήνιας ιδέας, όπως ο Οκταβιανός Αύγουστος καθιέρωσε την έννοια της pax Romana, όπως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον κατέθεσε τα 14 σημεία του, για μία οικουμενική ειρήνη βασισμένη στην ενιαία εμπιστοσύνη και στην καλή πίστη μεταξύ όλων των χωρών ( τα οποία σημεία μπορεί να μην εφαρμόστηκαν σε καμία περίπτωση ουσιαστικά, αλλά για πρώτη φορά «γκρέμισαν» το στερεότυπο του άπληστου ισχυρού), οφείλουμε όλοι μας να οραματιστούμε το ιδανικό αύριο των ανθρωπίνων κοινωνιών.
Άλλωστε το μόνο σίγουρο πράγμα, είναι ότι ένας νέος ήλιος θα ανατείλει, μετά το πέρας της επώδυνης αυτής περιόδου. Όμως πρέπει να φροντίσουμε όλοι μας, το φως του ήλιου αυτού, να είναι πραγματικά ελπιδοφόρο και ευχάριστο για την πλειοψηφία των ανθρώπων. Το φως του ήλιου αυτού να ζεστάνει και να γιάνει τις λαβωματιές της κοινωνία μας και να μην κατακάψει το θετικό κομμάτι του μακραίωνου παρελθόντος μας. Ας αφήσουμε λοιπόν τον ήλιο του εποικοδομητικού και γόνιμου διαλόγου να ανατείλει και παράλληλα ας δούμε με προβληματισμό και σκεπτικισμό την δύση ενός ηλίου που φαντάζει τόσο κοντινός, αλλά και τόσο μακρινός πλέον, από τα κελεύσματα του εικοστού πρώτου αιώνος. Του αιώνος της τεχνολογίας και της εξέλιξης.