Ο Πολιτισμός και η εθνεγερσία του 1821
Παγκόσμια ημέρα Ελληνικής γλώσσας η σημερινή. Μία εορτή η οποία καθιερώθηκε την ίδια ημέρα, κατά την οποία ο Εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός, απεβίωσε. Απεβίωσε, μα το πλούσιο ποιητικό και πολιτισμικό του έργο, παρέμεινε ως πολύτιμη κληρονομιά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ο Διονύσιος Σολωμός, διακρίθηκε για την αγάπη του σε ιδανικά και αξίες όπως η ελευθερία, η αγνή και ρομαντική ομορφιά της μητέρας φύσης, η εξύμνηση της γυναικείας φύσης, ενώ ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε στον ποιητικό και πεζό του λόγο την εθνική λαϊκή μας γλώσσα, τη δημοτική, αποδεικνύοντας ότι ένα κείμενο κρίνεται όχι από την ακαδημαϊκή και σχολαστική του ορθότητα, αλλά τα από τα βαθυστόχαστα νοήματα του και την επίδραση που ασκεί στις ψυχές των ανθρώπων!
Σε λίγες ημέρες λοιπόν, συμπληρώνονται και επίσημα διακόσια χρόνια, από την εθνεγερσία των Ελλήνων. Διότι μπορεί η ένοπλη αντίσταση στον Ελλαδικό χώρο να ξεκίνησε κατά το μήνα Μάρτιο, μα η επαναστατική προκήρυξη που κυκλοφόρησε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας στις 24 Φεβρουαρίου 1821, σηματοδότησε την έναρξη της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες και προσέφερε ένα ουσιαστικό αξιακό και πολιτισμικό υπόβαθρο, στον αγώνα των Ελλήνων για εθνική ανεξαρτησία. Ομιλώ φυσικά για το περίφημο δόγμα: « Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»!
Καθώς όμως η πολύ σημαντική αυτή επέτειος για το Ελληνικό έθνος πλησιάζει, οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι πέραν των λόγων, καιρός έφτασε να τιμήσουμε τους αγώνες των προγόνων μας στην πράξη. Έφτασε ο καιρός να δικαιώσουμε το πολιτισμικό όραμα του Αδαμάντιου Κοραή, του Ιωάννου Καποδίστρια και τόσων άλλων σπουδαίων προσωπικοτήτων του έθνους μας. Ποιο ήταν όμως το όραμα των ανθρώπων αυτών; Σκοπός του σημερινού άρθρου είναι, πρώτον να αναδείξουμε το μεγαλεπήβολο όραμα των Ελλήνων της εποχής εκείνης και δεύτερον να συγκρίνουμε τις πολιτισμικές επιδιώξεις εκείνης της ένδοξης εποχής, με τις πολιτισμικές επιδιώξεις του σήμερα.
Το 1814 λοιπόν, κατόπιν έντονων και επίπονων διεργασιών, ο Ιωάννης Καποδίστριας ιδρύει την φιλόμουσο εταιρεία της Βιέννης. Η κίνηση αυτή του κορυφαίου διπλωμάτη της Τσαρικής αυλής, προκάλεσε ανησυχία στο στρατόπεδο των συντηρητικών αυστριακών και οι μυστικές υπηρεσίες του αυτοκρατορικού καθεστώτος, έσπευσαν να μάθουν τις στοχεύσεις του ικανότατου Καποδίστρια, ο οποίος μην ξεχνώντας την Ελληνική του καταγωγή, επιχειρούσε να αποδομήσει το όραμα των συντηρητικών δυνάμεων της Ιερής συμμαχίας, για μία δεσποτική και αυταρχική Ευρώπη. Στις 13 Φεβρουαρίου του 1816 λοιπόν, ο ταγματάρχης της Αυστριακής εθνοφρουράς του Σεμλίνου, Ιωσήφ Τσερβένκα, σε επιστολή του προς τον υπερσυντηρητικό καγκελάριο της Αυστρίας Μέτερνιχ, αποκαλύπτει το «επικίνδυνο» όραμα του Ιωάννου Καποδίστρια:
"Η απόλυτος πολιτική αυτονομία της Ελλάδος είναι η βάση στην οποία ο Καποδίστριας θέλει να στηρίξει εκ νέου την ευτυχία και την δόξα των συμπατριωτών του.
Το Έθνος είναι πάντοτε το αυτό, δεν αναπνέει παρά την Ελευθερίαν. Έλληνες σκλάβοι δεν υπάρχουν.
Η Ελλάς πρέπει, κατά τον Καποδίστρια, να κηρυχθεί ομοφώνως υφ' όλων των Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικώς και μόνον στις επιστήμες και την διαφώτιση του ανθρωπίνου γένους, το έδαφός της να κηρυχθεί εκ των έξω απρόσβλητον, εσωτερικώς δε να κρατηθεί μακράν πάσης ξένης αναμίξεως, τέλος οφείλει η Ελλάς να κηρυχθεί δι' όλην την ανθρωπότητα κράτος ιερόν .
Η Ελλάς θα χορηγεί στο ανθρώπινο γένος διδασκάλους, καλλιτέχνες και νόμους.
Η Ελλάς θα δημιουργήσει για ολόκληρη την ανθρωπότητα μία σωτήρια ισορροπία.
Θα οφείλει το γένος των ανθρώπων στους Έλληνες μία για όλους διαρκή ειρήνη, αφού οι ηγεμόνες και οι σύμβουλοι των λαών παιδευθέντες ή στην Ελλάδα ή από Έλληνες, θα κυβερνούν τους λαούς τους κατά τις ίδιες αρχές, σε αμφίβολες δε ή και πεπλανημένες περιπτώσεις δυνάμενες να αναφυούν μεταξύ των ηγεμόνων, θα ακούουν και ακολουθούν τις γνώμες και τις αποφάσεις των διδασκάλων των, δηλαδή των Ελλήνων σοφών.
Και διερωτώμαι... ποια Ελληνίδα και ποιος Έλληνας δεν μπορεί παρά να ενστερνιστεί αυτό το φιλόδοξο, μα και ιστορικά δίκαιο αίτημα του Ιωάννη Καποδίστρια; Ποια Ελληνίδα και ποιος Έλληνας, αντικρίζοντας τα πολιτισμικά μνημεία του Ελληνικού πολιτισμού σε ολόκληρη την οικουμένη, δεν αισθάνεται υπερήφανος για την ένδοξη καταγωγή του;
Όμως αρκετά παινέψαμε τους προγόνους μας για τα μεγαλόπνοα οράματα τους, καθώς και για την συμβολή τους στον εκπολιτισμό και στην αναβάθμιση των ανθρωπίνων κοινωνιών. 205 χρόνια, μετά την φανέρωση του Καποδιστριακού οράματος, ποια η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στον τόπο μας; Κατέστη μήπως η Ελλάς ένας σύγχρονος « αλεξανδρινός φάρος» πολιτισμού και γέννησης ιδανικών και αξιών; Κατόρθωσε η Ελλάς να ανακτήσει τα μνημεία του του αρχαίου της πολιτισμού, τα οποία κοσμούν τα λαμπρότερα και τα σπουδαιότερα μουσεία της οικουμένης; Κατόρθωσε η Ελλάς να διαμορφώσει τις κατάλληλες πολιτισμικές συνθήκες, έτσι ώστε η επέτειος των διακοσίων χρόνων από την εθνεγερσία των Ελλήνων, να αποτελέσει το έναυσμα για την πολιτισμική εξωστρέφεια του έθνους μας; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά, εννοείται πως είναι αρνητική! Όμως προτού διαπιστώσεις ένα πρόβλημα, οφείλεις να διαπιστώσεις τις αιτίες του και στη συνέχεια να προσπαθήσεις να βρεις και τη λύση στο πρόβλημα, εάν δε θες να καταντήσεις γραφικός καταγραφέας της πραγματικότητας.
Οι αιτίες λοιπόν της πολιτισμικής απομόνωσης του έθνους μας, είναι πασιφανείς και έχουν αναλυθεί πολλάκις στη σελίδα αυτή. Η πολιτεία, εδώ και χρόνια αδιαφορεί παντελώς για την πολιτισμική δραστηριότητα εντός του Ελληνικού κράτους. Το υπουργείο πολιτισμού έχει καταστεί ένα υπουργείο άνευ σημασίας, το οποίο αδυνατεί να δημιουργήσει τις βάσεις για μία ποιοτική και πρωτοποριακή ελληνική πολιτιστική δραστηριότητα, ενώ τα ελληνόπουλα λαμβάνουν υποτυπώδη, έως και ανύπαρκτη πνευματική και καλλιτεχνική παιδεία.
Όμως εκτός από την δημόσια πρωτοβουλία και μέριμνα, ακόμα και η ιδιωτική μέριμνα νοσεί εδώ και δεκαετίες. Οι εύποροι συμπολίτες μας αδιαφορούν για τον πολιτιστικό γίγνεσθαι του τόπου μας και διαλέγουν να απέχουν ή να παρακολουθούν σιωπηρά τις εξελίξεις στο καλλιτεχνικό και πνευματικό τοπίο. Διαλέγουν αντί να παράγουν πολιτισμό και αξίες, να παράγουν ριαλιτιακό «άρτο και θέαμα» για το φιλοθεάμων Ελληνικό κοινό, κατά τις επιταγές του Ιούνιου Γιουβενάλη ( σπουδαίος Ρωμαίος σατιρογράφος, ο οποίος απαντώντας στο ερώτημα τι ζητά ο λαός, απήντησε: "άρτο και θεάματα"). Εν ολίγοις, ο τόπος μας δείχνει να πάσχει, από την έλλειψη σύγχρονων Νικίων ( Νικίας= εύπορος Αθηναίος στρατηγός που διακρίθηκε για την αγάπη του για το Θέατρο), οι οποίοι θα διαθέσουν την περιουσία τους προς χάριν της πολιτισμικής ακμής του τόπου τους. Μία ακμή, η οποία θα μετουσιωθεί για εκείνους σε φήμη και σεβασμό από τις λαϊκές τάξεις, αλλά παράλληλα θα μετουσιωθεί για την Ελληνική πολιτεία και σε έναν πολύτιμο παράγοντα εθνικής συνοχής, συνέχειας και εξύψωσης του εθνικού φρονήματος.
Όμως η πολιτισμική στασιμότητα του έθνους μας, δεν οφείλεται μόνο σε πολιτειακούς και χρηματοδοτικούς παράγοντες, μα και σε παράγοντες αξιακούς και φιλοσοφικούς. Το ταλέντο βλέπετε εντός της Ελληνικής καλλιτεχνικής και πνευματικής κοινότητας, είναι πράγματι άπλετο και αστείρευτο. Ενώ όμως διαθέτουμε τα μέσα για την κατάκτηση του υπέρτατου Αριστοτελικού αγαθού (Ευδαιμονίας), εμείς στοχεύουμε σε λάθος κατεύθυνση και παραμένουμε στάσιμοι και δυστυχισμένοι. Στοχεύουμε όχι στη δημιουργία δικού μας καλλιτεχνικού και πνευματικού περιεχομένου, αλλά στην ποιοτική αναπαραγωγή του ξένου περιεχομένου. Διαλέγουμε να καυτηριάζουμε την δεδομένη τεχνολογική επανάσταση και να παραμένουμε προσκολλημένοι σε εποχές ρομαντικές μεν, απολύτως ξεπερασμένες δε. Διαλέγουμε να μη «διδάσκουμε» τους αλλοεθνείς ( η επιθυμία του Καποδίστρια), αλλά να διδασκόμαστε από αυτούς και μάλιστα να μην συγκαταλεγόμαστε στους καλύτερους μαθητές της «τάξεως».
Εφόσον λοιπόν την περίοδο αυτή, οι πάντες καταθέτουν τις σκέψεις τους για το μέλλον του Ελληνισμού, εγώ οφείλω να παραθέσω τις δικές μου σκέψεις και προτάσεις για μία Ελλάδα, η οποία θα καταστεί φάρος πολιτισμού, ύψιστων ιδανικών και αξιών. Αρχικά πρέπει να φροντίσουμε, έτσι ώστε οι Έλληνες από τα μικράτα τους, να εξοικειώνονται με τις τέχνες και την πνευματική δραστηριότητα. Σπουδαία έργα αρχαίων, αλλά και νεότερων Ελλήνων συγγραφέων, πρέπει να διδάσκονται στα παιδιά του δημοτικού, σε μορφή «εύπεπτου», αλλά και ουσιαστικού παραμυθιού. Επιπλέον ένα ειδικό μάθημα, το οποίο θα αφορά τη διδασκαλία όλων των μύθων του Αισώπου, πρέπει και θεωρώ είναι ανάγκη να θεσπιστεί για τα παιδιά της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Έπειτα, τα σαφώς πιο ώριμα παιδιά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και οι πρώιμοι ενήλικες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, είναι ανάγκη να διδάσκονται κλασικά έργα της αρχαιοελληνικής εποχής, όχι υπό τη μορφή πασαλείμματος, αλλά εμβαθύνοντας στο βαθύτερο νόημα των έργων αυτών, κατά τα περίφημα ουμανιστικά πρότυπα. Οι νέοι αυτού του τόπου όμως, πρέπει να παράγουν πολιτιστικό περιεχόμενο, όπως γίνεται σε όλα τα προηγμένα κράτη της οικουμένης. Πιο συγκεκριμένα; Είναι ανάγκη θεωρώ η θέσπιση σύγχρονων λυκειακών και φοιτητικών «Μεγάλων Διονυσίων», στα οποία θα παρουσιάζονται από την νεολαία του έθνους μας, πρωτότυπα, αλλά και κλασικά θεατρικά/κινηματογραφικά έργα, ενώ παράλληλα θα υπάρχουν αγώνες ποιητικής, εικαστικής και μουσικής φύσεως.
Προτού όμως διαμορφώσεις τις συνθήκες για ένα λαμπρό πολιτισμικό μέλλον, οφείλεις να διαμορφώσεις ένα καλύτερο παρόν. Οφείλεις να αναθεωρήσεις τους στόχους σου και εκμεταλλευόμενος τα καλά υλικά που διαθέτεις ως πολιτεία, να κατακτήσεις την πολιτισμική κορυφή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της άτοπης καλλιτεχνικής στόχευσης όμως, είναι η επέτειος των διακοσίων ετών που σύντομα θα γιορτάσουμε και η απειροελάχιστη καλλιτεχνική της αξιοποίηση. Πως είναι δυνατόν τη χρονιά αυτή, να μην γεμίσουν οι οθόνες μας από σειρές, ταινίες και ντοκιμαντέρ, αφιερωμένα στην εθνεγερσία των Ελλήνων, η οποία άλλαξε το ρου της ευρωπαϊκής, αλλά και της οικουμενικής ιστορίας; Πως είναι δυνατόν ο Ελληνικός κινηματογράφος που τη δεκαετία του 60' προσέφερε ανείπωτες δόξες στο έθνος μας, σήμερα με ευθύνη της πολιτείας, αλλά και των αρμόδιων καλλιτεχνικών παραγόντων να φυτοζωεί; Γιατί δεν εργαζόμαστε όλοι μαζί με πράξεις, για την αναβάθμιση του εθνικού κινηματογραφικού και τηλεοπτικού μας περιεχόμενου; Γιατί ασπαζόμαστε δογματικά τη θεωρία της Ψωροκώσταινας, αντί να δημιουργήσουμε μία σύγχρονη λαμπρή πολιτισμική "αυτοκρατορία", εμπνεόμενοι από την ασύγκριτη ομορφιά του τόπου μας, αλλά και από το δαιμόνιο της επιτυχίας, το οποίο κατοικεί στη ψυχή και στο νου μας;
Όμως εάν οι δικοί μου ερασιτεχνικοί λόγοι, φαντάζουν ανεδαφικοί και ουτοπικοί σε εσάς, φαντάζομαι πως οι λόγοι διανοητών του βεληνεκούς του Καποδίστρια, του Σολωμού κ.α. μπορούν να σας πείσουν για το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής και του ελληνικού πνεύματος.
Υ.Γ. Και εάν και πάλι δεν αισθάνεστε αισιόδοξοι για την επίτευξη του καποδιστριακού οράματος, μπορείτε να αναλογιστείτε την πάντοτε επίκαιρη ρήση του Αριστοτέλους, για το ελληνικό έθνος: «Το ελληνικό γένος ζει ελεύθερα και διοικείται άριστα και θα μπορούσε να κυριαρχήσει, αν ήταν πολιτικά ενωμένο».