Ο Ρήγας Βελεστινλής, οι ιστορικές αναλογίες και η γέννηση του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους
Σε παλαιότερο άρθρο μου, είχα μιλήσει για τα έθνη και την ανάγκη τους να γεννούν σπουδαίους διανοητές, οι οποίοι θα εξελίσσουν το έθνος και θα συμβάλλουν στην ευημερία του. Στο άρθρο εκείνο λοιπόν, είχαμε αναφέρει σπουδαίους διανοητές του Ελληνισμού, όπως για παράδειγμα ο Αριστοτέλης, ο Ισοκράτης, αλλά και ο Ρήγας Βελεστινλής. Αναφέραμε το Ρήγα Βελεστινλή, ακριβώς επειδή υπήρξε ένας από αυτούς τους σπουδαίους ανθρώπους του πνεύματος, οι οποίοι κατόρθωσαν να διαμορφώσουν τις συνθήκες της εποχής τους και όχι να διαμορφωθούν από αυτές. Ήταν ο άνθρωπος αυτός που βρήκε τους Έλληνες εξαντλημένους μετά από αιώνες σκλαβιάς και ο οποίος κατόρθωσε να τους δώσει ένα ξεκάθαρο όραμα για να υπηρετήσουν. Κατόρθωσε τον αόριστο πόθο της λευτεριάς και της ανεξαρτησίας, να τον μετουσιώσει σε ένα ξεκάθαρο ιδεολογικό και εθνικό στόχο, φροντίζοντας μάλιστα να εξοπλίσει τον ιερό αυτό στόχο, με χρήσιμα και απαραίτητα τεχνικά μέσα: « Χάρτα Ρήγα», «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας», Θούριος και άλλα πολλά.
Προτού όμως εξετάσω το εθνικό και αξιακό όραμα του Ρήγα, οφείλω να μοιραστώ μαζί σας μία προσωπική μου σκέψη για τον άνδρα, ο οποίος έθεσε τις βάσεις για την οικοδόμηση του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους, μα δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει το οικοδόμημα για το οποίο εργάστηκε, να ολοκληρώνεται. Ο Ρήγας Βελεστινλής λοιπόν, γεννήθηκε στο σημερινό Βελεστίνο, δηλαδή τις αρχαίες Φερές. Και πράγματι είναι απίστευτο το γεγονός πως η ιστορία με έναν «μαγικό» τρόπο κάνεις κύκλους και πως πάντοτε οι ιστορικές αναλογίες μπορούν να μας προσφέρουν πολύτιμα διδάγματα. Τι κοινό λοιπόν μπορεί να έχει ο Ρήγας ο Βελεστινλής, ο γνήσιος πρεσβευτής του ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού, με τον Ιάσονα, τον παντοδύναμο τύραννο των Φερών και ηγέτη του πανίσχυρου Θεσσαλικού στρατού; Το πρώτο και πιο εύκολα αντιληπτό, είναι ο κοινός τόπος καταγωγής τους. Το δεύτερο όμως και το πλέον σπουδαίο, είναι ότι και οι δύο δολοφονήθηκαν, προτού προλάβουν να δουν το όραμα τους για μία Μεγάλη και ελεύθερη Ελλάδα να υλοποιείται.
Πιο συγκεκριμένα, ο Ιάσονας, υπήρξε ένας σκληρός, αλλά και άκρως ικανός τύραννος και στρατηγός, ο οποίος βασιζόμενος στο πανίσχυρο Θεσσαλικό ιππικό, συγκρότησε έναν στρατό που σκορπούσε πανικό και δέος. Σε μία εποχή λοιπόν που Αθήνα και Σπάρτη βρισκόντουσαν σε στάδιο παρακμής και στην οποία ο μέγας βασιλεύς της Περσίας εκμεταλλευόμενος τη διχόνοια των Ελλήνων διαφέντευε τις ζωές των Ελλήνων, ο Ιάσων έμοιαζε να είναι η μόνη ελπίδα του ελληνισμού. Κάπως έτσι λοιπόν, ο Ισοκράτης, αυτός ο μέγας Έλλην, ο οποίος συνέβαλλε τα μέγιστα στην εθνική συμφιλίωση και στη διαμόρφωση της πρώτης ενιαίας Ελληνικής κρατικής οντότητας, στέλνει μία επιστολή στον τύραννο αυτόν και τον καλεί να ενώσει τους Έλληνες και να εκστρατεύσει εναντίον του εγωπαθούς βασιλέως των Περσών.
Και πράγματι ο σοφός Ιάσων ( μαθήτευσε δίπλα σε μεγάλους φιλοσόφους της εποχής), ενστερνίστηκε το όραμα του Ισοκράτους και ως ένας πρώιμος Φίλιππος, εργάστηκε για την ένωση των Ελλήνων. Εν τέλει όμως, οι φωνές του διχασμού και της εξουσιομανίας και πάλι επικράτησαν όμως. Κάπως έτσι λοιπόν, ο Ιάσων ο Φεραίος δολοφονείται από μία ομάδα νεαρών δολοφόνων το 370 π.Χ. Νεαροί δολοφόνοι οι οποίοι είτε εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των παρηκμασμένων δυνάμεων της Νοτίου Ελλάδος είτε του φίλαρχου αδερφού του Πολύδωρου.
Τον θάνατο του Ιάσονα, ακολούθησαν πολλοί ακόμα εμφύλιοι σπαραγμοί, τους οποίους έληξε ο Φίλιππος Β' και ο Αλέξανδρος ο μέγας, στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ., αλλά και στην πολιορκία της Θηβών το 335 π.Χ. Κάπως έτσι λοιπόν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ενώθηκαν, εξεστράτευσαν εναντίον της άλλοτε κραταιής Περσικής αυτοκρατορίας και κατόρθωσαν να εγκαθιδρύσουν τη δική τους κοσμοκρατορία. Ας αφήσουμε όμως το μακρινό αυτό παρελθόν και ας έλθουμε στο επίκαιρο και πιο κοντινό παρελθόν. Στο παρελθόν αυτό λοιπόν, ο Ρήγας Βελεστινλής είναι το τέκνο μίας εύπορης οικογενείας του Βελεστίνου, το οποίο έχει μεγάλη έφεση στα γράμματα (εκπαιδεύεται από έναν τοπικό ιερέα σύμφωνα με τις πηγές της εποχής) και παράλληλα αποστρέφεται τον ξένο τύραννο. Στην ηλικία των είκοσι ετών λοιπόν, σωστός άνδρας πλέον, σκοτώνει στο Βελεστίνο έναν Τούρκο πρόκριτο, ο οποίος συμπεριφερόταν με τρόπο δεσποτικό και αυταρχικό και στη συνέχεια καταφεύγει στο Λιτόχωρο του Ολύμπου, όπου κατατάσσεται στο σώμα των αρματολών του θείου του, Σπύρου Ζήρα. Έπειτα μένει για λίγο διάστημα στο φιλόξενο Άγιο όρος, στη συνέχεια μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη, ενώ για ένα χρονικό διάστημα υπήρξε γραμματέας του ηγεμόνα της Βλαχίας Νικόλαου Μαυρογένη. Όταν όμως ο τελευταίος αποκεφαλίστηκε από τους Τούρκους, ο Ρήγας κατέφυγε στη Βιέννη όπου ξεκίνησε το πλούσιο και πολύπλευρο διανοητικό και πολιτικό του έργο. Όπως είναι λογικό βέβαια, το φιλελεύθερο έργο του Ρήγα Βελεστινλή δεν ήχησε καλά στα συντηρητικά αυτιά του δεσποτικού Αυστριακού κράτους και κάπως έτσι στις 24 Ιουνίου του 1798 και μετά από πολλούς μήνες βασανιστικών και επίπονων ανακρίσεων επήλθε το μοιραίο τέλος...
Να τονίσουμε δε στο σημείο αυτό, ότι ο Ρήγας Βελεστινλής, εργάστηκε όχι μόνο σε θεωρητικό, αλλά και σε πρακτικό επίπεδο για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Αρχικά προσμένοντας την παρέμβαση της ομόθρησκης Ρωσίας και στη συνέχεια ελπίζοντας στην παρέμβαση της νεοσύστατης « Γαλλικής Δημοκρατίας», η οποία στους λόγους τουλάχιστον διαπνέονταν από τα φιλελεύθερα ιδανικά των διαφωτιστών της εποχής. Με λίγα λόγια, ο Ρήγας Φεραίος, όπως ακριβώς και ο πρόγονος του από τις Φερές, προσπάθησε να ενώσει τους χριστιανούς των Βαλκανίων, απέναντι στον Οθωμανό κατακτητή. Προσπάθησε να ανασυστήσει μία νέα « Βυζαντινή αυτοκρατορία», η οποία θα έχει και πάλι ως κορωνίδα των ιδεολογικών της πεποιθήσεων το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα, η οποία όμως θα διαπνέεται από ιδέες φιλελεύθερες και ανθρωπιστικές και η οποία θα έχει ως κέντρο της την Ελλάδα, και τον ελληνικό τρόπο σκέψης και ασκήσεως της εξουσίας. Ο Ρήγας Φεραίος λοιπόν, ονειρεύονταν μία μεγάλη Ελλάδα, η οποία εμπνεόμενη από το λαμπρό της παρελθόν, θα μπορούσε να χτίσει ένα ελεύθερο και μεγαλοπρεπές μέλλον. Ο Ρήγας Φεραίος φαίνεται λοιπόν να ήθελε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, αποκηρύσσοντας το ρωμαϊκό της στοιχείο και έχοντας ως πρότυπο σκέψεως την σπουδαία ρήση του Πλήθωνος Γεμιστού (σπουδαίος Έλλην φιλόσοφος της ύστερης Βυζαντινής περιόδου): « «Έλληνες εσμέν το γένος, ως η τε φωνή και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί»
Όμως για να αντιληφθεί κανείς το μεγαλείο της σκέψεως του Ρήγα Φεραίου, αρκεί να μάθει τους συμβολισμούς της σημαίας που ο ίδιος εμπνεύστηκε για το αναδυόμενο Ελληνικό κράτος. Όπως μας λέει και ο ίδιος λοιπόν: « Η σημαία είναι τρίχροα, από μαύρον, άσπρον και κόκκινον. Το κόκκινον επάνω, το άσπρον εις την μέσην και το μαύρον κάτω. Το κόκκινο σημαίνει την αυτοκρατορική πορφυρά και αυτεξουσιότητα του ελληνικού λαού. Το άσπρον σημαίνει την αθωότητα της δικαίας ημών αφορμής κατά της τυραννίας. Το μαύρον σημαίνει τον υπέρ πατρίδος και ελευθερίας ημών θάνατον». Επίσης, στη μέση της ιστορικής αυτής σημαίας, απεικονίζονταν το ρόπαλο του Ηρακλέους, έχοντας τρεις σταυρούς καρφωμένους επάνω του, συνδυάζοντας υποδειγματικά το αρχαιοελληνικό παρελθόν, και το χριστιανικό και ορθόδοξο παρόν. Η "μεγάλη ιδέα" του Ρήγα λοιπόν, δεν υπήρξε ένας μετέωρος και αόριστος πόθος, αλλά ένα συγκεκριμένο στρατιωτικό και διοικητικό πλάνο. Η μετάφραση έργων τα οποία αναδείκνυαν την σπουδαιότητα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και τα οποία εντρυφούσαν τους Έλληνες στις απαιτήσεις του πολέμου της εποχής εκείνης, έδειχναν έναν άνθρωπο ονειροπόλο, αλλά και έναν άνθρωπο πραγματιστή και τελειομανή. Ο Ρήγας εργάστηκε λοιπόν για την πτώση της οθωμανικής δεσποτείας και την εγκαθίδρυση μίας νέας Χριστιανικής αυτοκρατορίας, η οποία θα βασιστεί στις αρχές του Ελληνικού πνεύματος και η οποία θα έχει ως κέντρο της την Ελλάδα και τους Έλληνες. Μία αυτοκρατορία στην οποία η ζωή του κάθε ανθρώπου θα έχει αξία και στην οποία όπως μας πληροφορεί και ο ίδιος στα άρθρα 2 και 3 της επαναστατικής προκήρυξης για τα δικαιώματα του ανθρώπου:
Άρθρον 2: Αυτά τα Φυσικά Δίκαια είναι: πρώτον, το να είμεθα όλοι ίσοι και όχι ο ένας ανώτερος από τον άλλον· δεύτερον, να είμεθα ελεύθεροι και όχι ο ένας σκλάβος του αλλουνού· τρίτον, να είμεθα σίγουροι εις την ζωήν μας, και κανένας να μην ημπορή να μας την πάρη αδίκως και κατά την φαντασίαν· και τέταρτον, τα κτήματα οπού έχομεν κανένας να μην ημπορή να μας εγγίζη, αλλ' είναι ιδικά μας και των κληρονόμων μας.
Άρθρον 3: Όλοι οι άνθρωποι, Χριστιανοί και Τούρκοι, κατά φυσικόν λόγον είναι ίσοι. Όταν πταίση τινάς, οποιασδήποτε καταστάσεως, ο Νόμος είναι ο αυτός δια το πταίσμα και αμετάβλητος· ήγουν δεν παιδεύεται ο πλούσιος ολιγώτερον και ο πτωχός περισσότερον δια το αυτό σφάλμα, αλλ' ίσια-ίσια.
Όταν λοιπόν ομιλούμε για την εθνεγερσία των Ελλήνων το 1821, οφείλουμε να μνημονεύουμε την καθοριστική συμβολή του Ρήγα Βελεστινλή, ο οποίος με το καινοτόμο, εμπνευσμένο και θα μπορούσα να πω θεάρεστο όραμα του, ενέπνευσε τους ηγέτες της Ελληνικής εθνεγερσίας το 1821, αλλά και τους ηγέτες του ανεξάρτητου πλέον Ελληνικού κράτους. Από τον Καποδίστρια και τον Καλλέργη, μέχρι τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Βέβαια, το διανοητικό κληροδότημα του Ρήγα Φεραίου αποκτά μεγαλύτερη αξία, ακριβώς επειδή δεν εκτιμήθηκε μόνο από μία «πεφωτισμένη ελίτ» ισχυρών πολιτικών, αλλά και από την πλειοψηφία του Ελληνικού λαού. Από την πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, η οποία κατέστησε την μεγάλη ιδέα του Ελληνισμού, ως πρωταγωνιστικό παράγοντα των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων του τόπου.
Ο Θεός λοιπόν ας αναπαύει την ψυχή αυτού του σπουδαίου ανθρώπου και ας βοηθά το έθνος των Ελλήνων να γεννά διαρκώς νέους Ρήγες. Να γεννά διαρκώς ενάρετους και ηθικούς διανοητές, οι οποίοι θα αγαπούν την πατρίδα τους και τις αξίες που αυτή πρεσβεύει και οι οποίοι θα εργάζονται με ζήλο για την ευημερία των Ελλήνων και του Ελληνικού έθνους!
Υ.Γ. Κλείνουμε και αυτό το άρθρο με τη ρήση του Αριστοτέλη περί των αδιανόητων δυνατοτήτων του Ελληνικού έθνους: «Το ελληνικό γένος ζει ελεύθερα και διοικείται άριστα και θα μπορούσε να κυριαρχήσει, αν ήταν πολιτικά ενωμένο»