Οι μεταρρυθμιστές του «γλυκού νερού» και ο αναποφάσιστος λαός
Η ανακοίνωση των βάσεων εισαγωγής στα εκπαιδευτικά ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της πατρίδας μας, για ακόμα μια χρονιά, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις και κοινωνικό διάλογο. Στην πραγματικότητα όμως οι χαμηλές βάσεις, δεν είναι παρά η κορυφή του «παγόβουνου» για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ένα σύστημα που αντί να προοδεύει παρακμάζει όλο και περισσότερο. Ένα σύστημα που δεν παράγει γνώσεις και ιδανικά, αλλά ημιμάθεια, άγνοια και στασιμότητα. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που αποτελεί «καθρέφτη» της σαθρά δομημένης κοινωνίας μας, αλλά και των σαθρά δομημένων θεσμών της ελληνικής πολιτείας.
Προτού όμως παραθέσω κάποιες σκέψεις μου για το εκπαιδευτικό σύστημα της πατρίδος μας, θα ήθελα να αιτιολογήσω τον ομολογουμένως «σκληρό» τίτλο του σημερινού μου άρθρου. Αναφερόμενος λοιπόν σε μεταρρυθμιστές του «γλυκού νερού», δεν μπορώ παρά να απευθύνομαι, συλλήβδην στους πολιτικούς ταγούς του τόπου μας ( και ιδιαίτερα σε αυτούς που έχουν ασκήσει εξουσία), οι οποίοι επί χρόνια υπόσχονται μεταρρυθμίσεις, αλλά μόλις λάβουν κυβερνητικά αξιώματα, μετατρέπονται από μεταρρυθμιστικοί λέοντες των ειδησεογραφικών πάνελ, σε έρμαια της εξουσιομανίας τους. Αναφέρομαι στους πολιτικούς αυτούς, οι οποίοι προτιμούν να βλέπουν την δημόσια εκπαίδευση να καταρρέει ( συμπαρασύροντας μαζί της και ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο), παρά να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις αντιδημοφιλείς μεν αναγκαίες δε. Και όλα αυτά, στο βωμό του περίφημου δόγματος « Ε δε βαριέσαι μωρέ, ας βγάλει ο επόμενος το «φίδι από την τρύπα».
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος του τίτλου, γνωρίζουμε όλοι ότι πρόκειται για την «πικρή» αλήθεια. Είμαστε ένας λαός που συνεχώς ζητά μεταρρυθμίσεις, συνεχώς ζητά αξιοκρατία και διαφάνεια, μα μόλις κάποιος πολιτικός επιχειρήσει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, λοιδορείται και περιθωριοποιείται. Είμαστε ένας λαός που ζητά διαρκώς την αλήθεια, μα που δεν ανέχεται όχι να την ακούσει, αλλά να ανοίξει τα μάτια του και να τη δει στον κοινωνικό του περίγυρο. Είμαστε ένας λαός που του αρέσει να διαπιστώνει, αλλά όχι να διορθώνει. Ένας λαός που δήθεν καμώνεται για το ένδοξο παρελθόν του, αλλά με τις πράξεις του, το απαρνείται. Και προτού προχωρήσω στην ανάλυση των στρεβλώσεων του εκπαιδευτικού μας συστήματος ( και γιατί πρέπει αυτές να διορθωθούν άμεσα και χωρίς εκπτώσεις), θα δανειστώ την ορθή ρήση, που χρησιμοποίησε κατά το έτος 1937, ένας ιδεολογικός αντίπαλος ονόματι Ιωσήφ Στάλιν: ¨Η εκπαίδευση είναι ένα όπλο, οι συνέπειες του οποίου εξαρτώνται από το ποιος το κρατά στα χέρια του και σε ποιον το έχει στραμμένο.¨
Χρησιμοποιώ τη φράση αυτή λοιπόν, επειδή η αλήθεια από όπου και αν ακούγεται, πρέπει να γίνεται αποδεκτή. Χρησιμοποιώ τη φράση αυτή, διότι ναι μεν απεχθάνομαι τον ολοκληρωτισμό, την ασυδοσία των κυβερνώντων απέναντι στο λαό και τις απάνθρωπες τακτικές άσκησης εξουσίας που ο συγκεκριμένος άνθρωπος εκφράζει, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε τα θετικά στοιχεία του αντιπάλου μας. Είναι άλλωστε μία ιστορική αλήθεια, πως η πλειοψηφία των τυραννικών ή των ολιγαρχικών καθεστώτων, δίνει μεγάλη σημασία στη δόμηση ενός ισχυρού εθνικού εκπαιδευτικού συστήματος ( πάντοτε προς όφελος της βέβαια). Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τυραννικού καθεστώτος, με σημαντικά επιτεύγματα στο χώρος της παιδείας, προσφέρεται κατά τη δική μου γνώμη, στην μακραίωνη ιστορία του έθνους μας και πιο συγκεκριμένα στην ιστορική περίοδο κατά την οποία, η πόλις των Αθηνών, βίωσε το καθεστώς της τυραννίας του Πεισιστράτου. Ένα σκληρό τυραννικό καθεστώς, το οποίο όμως προσέφερε σπουδαίο εκπαιδευτικό έργο, καθώς επί της τυραννίδος του Πεισιστράτου, καταγράφηκαν για πρώτη φορά τα Ομηρικά Έπη, θεσμοθετήθηκε η εορτή των Μεγάλων Διονυσίων, ενώ στην εντυπωσιακή προσωπική βιβλιοθήκη του είχαν πρόσβαση όλοι οι πολίτες. Όλα αυτά δε τα γράφω ασφαλώς για εξυμνήσω το πολίτευμα της τυραννίας, αλλά διότι επιθυμώ την ηθική εξύψωση και επικράτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, το οποίο ασπάζομαι και για το οποίο αγωνίζομαι. Εάν λοιπόν επιθυμούμε την ιδεολογική αντιπαράθεση του δημοκρατικού πολιτεύματος, οφείλουμε όχι μόνο να εξυμνούμε τα αδιαμφισβήτητα οφέλη του, αλλά και να διορθώσουμε τις ατέλειες του!
Σχετικά με τις στρεβλώσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος, αλλά και τις δικές μου προτάσεις για την εξάλειψη τους, έχω αναφερθεί και στο παρελθόν. Επειδή όμως Επανάληψις, μήτηρ πάσης μαθήσεως, θα αναφέρω και πάλι μερικές παλαιές μου προτάσεις, εμπλουτισμένες με νέες ιδέες και παροτρύνσεις. Κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη λοιπόν, βασικό πρόβλημα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, είναι η στροφή προς μία στείρα απόκτηση των λεγόμενων βασικών γνώσεων και η απαξίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δεν ισχυρίζομαι ασφαλώς ότι οι βασικές γνώσεις δεν είναι θεμιτές, αλλά ισχυρίζομαι ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο εκπαίδευσης. Ένα μοντέλο που θα δημιουργεί σκεπτόμενους πολίτες. Σκεπτόμενους πολίτες που δε θα αφορίζουν τον κοινωνικό τους περίγυρο και δε θα αδιαφορούν για τα κοινά του τόπου. Πολίτες οι οποίοι θα έχουν μελετήσει τη διαλεκτική μέθοδο επιχειρηματολογίας του Σωκράτη, την περίφημη πολιτεία του Πλάτωνος, καθώς και έργα «σταθμούς» στην ιστορία του φιλοσοφικού κινήματος όπως το «περί σοφιστικών ελέγχων του Αριστοτέλους». Και επειδή πολλοί από εσάς θα σπεύσετε να θεωρήσετε την πρόταση μου αυτή αναχρονιστική και παλαιομοδίτικη, θα σας απαντήσω πως ο στείρος και πληκτικός τρόπος με τον οποίο μελετούνται στα Ελληνικά σχολεία σήμερα τα αρχαιοελληνικά κείμενα, είναι ο πραγματικά οπισθοδρομικός και αντιπαραγωγικός τρόπος μελέτης των σημαντικών αυτών κειμένων.
Η μελέτη λοιπόν των αρχαίων φιλοσοφικών κειμένων, των αρχαίων τραγωδιών και φαρσοκωμωδιών, καθώς και των επών του Ομήρου, με διάθεση παιδευτική και όχι επιφανειακή, πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα μίας σοβαρής και ριζικής μεταρρύθμισης του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Η θεσμοθέτηση σύγχρονων και υπό την κρατική αιγίδα, λυκειακών και πανεπιστημιακών μεγάλων Διονυσίων ποικίλης καλλιτεχνικής ύλης, θα αποτελέσει μία σπουδαία τομή, που θα βοηθήσει τις νέες γενιές αυτού εδώ του τόπου, να μην ντρέπονται ούτε να καλλιτεχνούν ούτε να φιλοσοφούν.
Δημιουργώντας λοιπόν μία νέα γενιά με καλλιτεχνικό και φιλοσοφικό υπόβαθρο, αυτόματα μπορείς να προχωρήσεις και σε ακόμα πιο δύσκολες τομές. Μπορείς να δημιουργήσεις πανεπιστήμια που θα παράγουν πολιτισμό και όχι υποκουλτούρα. Όλα αυτά βέβαια, σε συνδυασμό με αναβάθμιση του επιπέδου της φοιτητικής ζωής. Με δημιουργία δημοσίων αλλά και ιδιωτικών πανεπιστημίων, ανάλογης αισθητικής με τα επιτυχημένα πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού. Με σύγχρονους χώρους άθλησης, με παροχή αντικειμενικής και όχι υποκειμενικής γνώσης, με επιβράβευση της επιμέλειας και της φιλομάθειας, καθώς και με επιστημονικές έρευνες χρηματοδοτούμενες από ένα καινοτόμο και εθνικώς ωφέλιμο επιχειρείν, αλλά και από ένα κράτος με σαφείς προτεραιότητες.
Όταν λοιπόν βρεθεί μία κυβέρνηση με ξεκάθαρο όραμα, με διάθεση να προχωρήσει σε μία δύσκολη αλλά και αναγκαία ριζική αναδιαμόρφωση του νοσούντος εκπαιδευτικού μας συστήματος, τότε ναι, θα μπορούμε να μιλάμε για τις βάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και για τα υπόλοιπα επιμέρους ζητήματα. Όταν τα σχολεία μας γίνουν και πάλι χώροι παραγωγής φιλοσοφικής και καλλιτεχνικής σκέψης, όταν τα πανεπιστημιακά μας ιδρύματα, ακολουθήσουν τις επιταγές των εποχών που βιώνουμε, χωρίς παρωχημένες προκαταλήψεις και στερεοτυπικές αμφιβολίες, τότε ναι. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα θα έχει καταστεί ένα «εθνικό όπλο». Ένα όπλο άκρως ειρηνικό μα και άκρως αποτελεσματικό. Είναι τυχαίο νομίζετε πως η Θεά της Σοφίας και της Ειρήνης στην αρχαία Ελλάδα ( Η Θεά Αθηνά), ήταν παράλληλα δεινή και ανίκητη πολεμίστρια;
Εν ολίγοις. Δεν μπορείς να βλέπεις το δέντρο και να χάνεις το δάσος. Δεν μπορείς να αυτοπροσδιορίζεσαι ως μεταρρυθμιστής, όταν δεν τολμάς να πραγματοποιήσεις την παραμικρή δύσκολη, αλλά αναγκαία τομή. Παράλληλα όμως, δεν μπορείς να αφορίζεις κάθε καινοτόμο φωνή, ενώ την ίδια στιγμή καταριέσαι την άτολμη και ανίκανη πολιτική ηγεσία. Προϋπόθεση λοιπόν για μία ουσιαστική και εκ βάθρων μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος, είναι η επαναφορά της λογικής και της τόλμης στον τόπο μας. Διότι το στοίχημα της επιτυχημένης μεταρρύθμισης του εκπαιδευτικού μας συστήματος δεν πρέπει να είναι ούτε προσωπικό ούτε κομματικό. ΜΟΝΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ!