Οι πολιτικές ορολογίες και τα φυσικά πρόσωπα για τα οποία αυτές γεννιούνται
Εν μέσω των πρωτόγνωρων και κρίσιμων στιγμών που βιώνουμε, θεώρησα σκόπιμο να προσπαθήσω να εξηγήσω μερικές διαδεδομένες πολιτικές έννοιες, τις οποίες συνηθίζουμε όλοι να χρησιμοποιούμε, χωρίς να γνωρίζουμε τη σημασία τους. Κατά τη δική μου ταπεινή άποψη λοιπόν, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να εξηγήσεις κάτι, παρά με απτά και <<χειροπιαστά>> παραδείγματα. Πως μπορείς λοιπόν να εξηγήσεις μία έννοια; Απλούστατα, παραθέτοντας το παράδειγμα, ενός φυσικού προσώπου, για το οποίο άλλωστε <<γεννήθηκε>> αυτή η έννοια.
Θα ήθελα ασφαλώς να αναφερθώ σε πολιτικούς του σήμερα, μα δεν επιθυμώ να το κάνω, όχι από φόβο, μα διότι γνωρίζω πως οι απόψεις διίστανται, άρα θα υπάρχει έλλειψη αντικειμενικότητας και στις δύο πλευρές. Με αφορμή λοιπόν, ένα καταπληκτικό βιβλίο που διάβαζα χθες για τον Πελοποννησιακό πόλεμο, θα αναφερθώ στα πολιτικά πρόσωπα της Αθηναϊκής δημοκρατίας, που καθόρισαν με τη στάση τους, την εξέλιξη του μακροβιότερου και πιο αιματηρού εμφυλίου πολέμου που γνώρισε το έθνος μας.
Οι πρώτες πολιτικές έννοιες, που θα προσπαθήσω να εξηγήσω, είναι η έννοια του ρεαλισμού και του πατριωτισμού. Η έννοια αυτή λοιπόν, <<καθρεφτίζεται>> στον πολιτικό βίο του Περικλέους. Του σπουδαιότερου πολιτικού που γέννησε ποτέ το δημοκρατικό πολίτευμα. Ενός ανθρώπου που κατάφερνε σε πείσμα των λαϊκιστικών και ολιγαρχικών κύκλων, να εκλέγεται επώνυμος άρχων της Αθηναϊκής δημοκρατίας επί 15 συναπτά έτη. Το κατάφερε μάλιστα αυτό, χωρίς την παραμικρή υποψία απολυταρχικής διάθεσης. Επέτυχε όχι να χειραγωγήσει τον όχλο, όπως επιθυμούν οι περισσότεροι πολιτικοί, αλλά να γίνει <<υπηρέτης>> του λαού του. Να του παρέχει πολλά, ζητώντας πολλά λίγα. Να διευκολύνει την πρόσβαση του απλού πολίτη, στα ανώτατα πολιτειακά και δικαστικά αξιώματα, να του χαρίσει την δωρεάν πρόσβαση στην ύψιστη μορφή τέχνης (θεατρικές παραστάσεις, τραγωδίες, φαρσοκωμωδίες κλπ), να διανείμει με δικαιοσύνη τα φορολογικά βάρη και να θέσει τους αριστοκράτες στην υπηρεσία της πόλης και όχι το αντίστροφο. Κατόρθωσε να δώσει τα κατάλληλα κίνητρα σε πλούσιους και φτωχούς, για να ταυτιστούν με το όραμα του. Τα μεγάλα οικοδομικά έργα, που ακόμα και σήμερα όλη η ανθρωπότητα θαυμάζει, ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας πλουσίων και φτωχών πολιτών. Η οξυδέρκεια του Περικλέους, είχε δημιουργήσει ένα << success story>> βασισμένο σε ένα αρραγές κοινωνικό μέτωπο.
Όταν λοιπόν μιλάμε για ρεαλισμό και πατριωτισμό, δεν μπορούμε παρά να αναφερόμαστε στον Περικλή. Ρεαλιστής, διότι κατάλαβε πως δεν μπορείς να χειραγωγήσεις τον όχλο με τη βία, μα με τη πειθώ. Ρεαλιστής διότι κατάλαβε, πως μία κοινωνία διχασμένη σε πολλούς και σε λίγους, ακούγεται εύηχη στα αυτιά της συγκυριακά ευνοούμενης πλευράς, μα στην πραγματικότητα είναι καταδικασμένη στην πλήρη αποτυχία. Όσο για τον πατριωτισμό του Περικλέους, δικαιολογείται απόλυτα, από το γεγονός πως τα <<λαμπρά>> οικοδομήματα που χτίστηκαν επί των ημερών του, ναι μεν υπέκρυπταν μία προσωπική ματαιοδοξία, μα πάνω από όλα, διέκριναν την πεποίθηση του, πως η Αθήνα, η γη των προγόνων του, όφειλε να είναι πρώτη. Πρώτη στο πνεύμα, πρώτη και στη στρατιωτική ισχύ. Στο <<βωμό>> του πατριωτισμού του ασφαλώς διέπραξε και σφάλματα. Μα ποιος πολιτικός που καθορίζει τις εξελίξεις και όχι οι εξελίξεις αυτόν, δεν έχει πραγματοποιήσει λάθη; Η αυταρχική του στάση λοιπόν απέναντι στις σύμμαχες πόλεις της περίφημης Δηλιακής συμμαχίας, σίγουρα δε συνάδει με τη γενικότερη φιλοσοφία του, μα συνάδει με την υπέρμετρη αγάπη που είχε για την πόλη του.
Θα επανέλθουμε στον Περικλή, αφού πρώτα ταυτοποιήσουμε και τις πολιτικές έννοιες της δημαγωγίας και του άκρατου λαϊκισμού. Οι έννοιες αυτές ταυτίζονται απόλυτα θαρρώ με το πρόσωπο του μεγαλύτερου πολιτικού αντιπάλου, του Περικλέους. Τον Κλέωνα. Τον αγαπημένο <<στόχο>> των φαρσοκωμωδιών του Αριστοφάνους. Ενός πολιτικού, που κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, του Πελοποννησιακού πολέμου, στον ορθολογισμό του Περικλέους (μετριοπαθή, αμυντική πολιτική ενάντια στη Σπάρτη και κατά τόπους επιθέσεις) αντιπαρέβαλε μισαλλόδοξες και άτοπες πολεμικές κραυγές. Απέναντι στην επίπονη προσπάθεια του Περικλέους να αντιμετωπίσει το φονικό λιμό που ξέσπασε στην πόλη των Αθηνών, αντιπαρέβαλε λαϊκισμό για καταστρατήγηση του δημοσίου χρήματος και μία εντελώς εχθρική και πολωτική ρητορική. Ο παθολογικός αυτός δημαγωγός λοιπόν, όταν ανέλαβε την εξουσία, φρόντισε να αποδείξει την πλήρη ανικανότητα του. Προχώρησε σε γενικές σφαγές συμμάχων που επαναστάτησαν, λόγω της άδικης φορολογικής του πολιτικής, (1.000 άντρες από τη Μυτιλήνη σφαγιάστηκαν), σε βίαιη αιχμαλώτιση αντιπάλων ( μετά την περίφημη μάχη της Σφακτηρίας, που σήμανε την απομυθοποίηση της ρήσης ή τάν ή επί τας.). Οι κινήσεις αυτές, είχαν ως αποτέλεσμα μετά από μία πρόσκαιρη επίδειξη ισχύος, την πλήρη ηθική κατάπτωση της Αθηναϊκής δημοκρατίας, στα <<μάτια>> των ίδιων της των συμμάχων και τη σταδιακή απομόνωση της. Ο απολυταρχικός αυτός ΔΗΜΟΚΡΑΤΗΣ λοιπόν, βρήκε τραγικό τέλος, στη μάχη της Αμφιπόλεως το 422 π.Χ, όπου έχασε κατά κράτος από το στρατηγό Βρασίδα ( ο οποίος σκοτώθηκε επίσης κατά τη διάρκεια της μάχης).
Ο θάνατος του παθολογικού αυτού λαϊκιστή και αιμοδιψή πολιτικού, <<άνοιξε>> και το δρόμο για την περίφημη ειρήνη του Νικία, μεταξύ των δύο ταλαιπωρημένων μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Ο άνθρωπος που γέννησε υπέρμετρες προσδοκίες στους Αθηναίους και απέρριψε κάθε μετριοπαθή πολιτική, πέθανε κατά τη διάρκεια μίας στρατιωτικής πανωλεθρίας, δικαιώνοντας τη σοφή παροιμία που λέει: Όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι!
Εκτός βέβαια από τον ρεαλιστή και το λαϊκιστική πολιτικό. Τον πατριώτη και τον πατριδοκάπηλο πολιτικό, υπάρχει και ο πολιτικός που καταφέρνει να συνδυάζει όλα αυτά τα στοιχεία. Που καταφέρνει πάντοτε να επιβάλλει την άποψη του. Που καταφέρνει ενώ έχει ξεκάθαρα άδικο, να φαίνεται πως έχει δίκιο. Που καταφέρνει, ενώ θεωρείται ξεκάθαρα αναξιόπιστος, οι πάντες να ακούν με προσοχή τη γνώμη του. Εννοείται πως δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα για τον ΤΥΧΟΔΙΩΚΤΙΣΜΟ, από αυτό του μεγάλου στρατιωτικού, μα αμφιλεγόμενου πολιτικού Αλκιβιάδη.
Ως αγαπημένος μαθητής του Σωκράτους και υπό την κηδεμονία του Περικλέους, ο Αλκιβιάδης κατόρθωσε να αποκτήσει μία πραγματικά αξιοθαύμαστη πνευματική καλλιέργεια, που σε συνδυασμό με την πολιτική και στρατιωτική του ικανότητα, αποτελούσαν <<φονικό όπλο>> για κάθε αντίπαλο. Συνήθιζε να κατακτά πόλεις, δημιουργώντας ρήγματα στη συνοχή τους ( δημιουργώντας προδότες δηλαδή), ενώ κατάφερε να κερδίσει το σεβασμό και των πιο φανατικών εχθρών του. Βέβαια το μεγάλο του ελάττωμα, δεν ήταν άλλο από την εγωπάθεια και τον τυχοδιωκτισμό του. Από την πεποίθηση που είχε, πως μπορεί να <<παίζει>> πάντοτε με τη φωτιά, χωρίς να καίγεται. Και ήταν πράγματι αξιοθαύμαστη η ικανότητα του, να ανταπεξέρχεται στις δυσκολίες. Μετά την αποτυχημένη Σικελική εκστρατεία που εισηγήθηκε ( μα στην οποία δεν ηγήθηκε) και μετά την ειλημμένη απόφαση των πολιτικών του εχθρών, να τον οδηγήσουν σε μία δίκη- παρωδία, εκείνος εγκαίρως δραπέτευσε και έσπευσε να ζητήσει άσυλο στην Σπάρτη, χωρίς να διστάσει να προχωρήσει σε μία τέτοια κίνηση ούτε για μια στιγμή. Δε δίστασε, ούτε μια στιγμή να δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην πόλη του και να πολεμήσει με πάθος στο πλευρό των Σπαρτιατών. Έπειτα ο απίθανος αυτός τυχοδιώκτης, δε δίστασε να ζητήσει άσυλο στην Περσική αυλή. Δε δίστασε να συμβουλέψει τον βασιλέα των Περσών, να εξαντλήσει πνευματικά Αθηναίους και Σπαρτιάτες, ώστε να μπορέσει να τους χειραγωγήσει πιο εύκολα ( ένα πρώιμο και απολύτως επιτυχημένο διαίρει και βασίλευε), ενώ έπειτα επέστρεψε στην ολιγαρχική πλέον Αθήνα, συμβάλλοντας τα μέγιστα, στην επίτευξη μεγάλων νικών του Αθηναϊκού στόλου. Η καχυποψία όμως των υπολοίπων στρατηγών προς το πρόσωπο του και η εγωιστική του στάση, οδήγησαν αυτόν στην απομόνωση και τον Αθηναϊκό στόλο σε πανωλεθρία ( ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς).
Το τέλος του ανθρώπου αυτού, εξίσου περιπετειώδες και περιέργως ηρωικό, όπως και ολόκληρος ο βίος του. Σπαρτιατικές δυνάμεις περικύκλωσαν και πυρπόλησαν το σπίτι του, προτού αυτός καταφύγει στην αυλή του βασιλέα των Περσών. Ο οξυδερκής αυτός στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης, βλέποντας το τέλος να έρχεται, αποφάσισε πως του άξιζε ένας ένδοξος θάνατος. Άλλωστε ο τυχοδιωκτικός τρόπος με τον οποίο έζησε, δε βασίζονταν σε μία φιλοχρήματη διάθεση, μα στην ανάγκη για υστεροφημία και στην βαθιά του πεποίθηση πως διέφερε από το σύνολο. Πως αυτός καθόριζε τις εξελίξεις και όχι οι εξελίξεις αυτόν. Ο μέγας στρατηγός λοιπόν χύμηξε στους δολοφόνους του και κατάφερε να σκοτώσει τον έναν από δαύτους, προτού <<κλείσει>> τα μάτια του και ολοκληρώσει τον ταραχώδη και αμφιλεγόμενο βίο του.
Θέλω να ελπίζω γράφοντας τον επίλογο του σημερινού μου άρθρου, πως κατάφερα να παραθέσω σε εσάς, όσο πιο απλά και κατανοητά γίνεται, μερικούς πολύ δύσκολους και αμφιλεγόμενους χαρακτηρισμούς. Με παραδείγματα που ταιριάζουν κωμικοτραγικά πολύ, στη παγκόσμια συγκυρία που βιώνουμε σήμερα. Από εκεί και πέρα, είναι δικό σας καθήκον, να κάνετε τις συγκρίσεις με το σήμερα και να θέσετε εαυτόν στη σωστή πλευρά της ιστορίας, όποια και αν θεωρείται πως είναι αυτή.