Πλάτων: «Ο αληθινός άρχοντας δεν πρέπει να κοιτάζει το δικό του συμφέρον αλλά των υπηκόων του».
Πόσο απλή και πόσο αυτονόητη φαντάζει η φράση που παραθέτω στον τίτλο του σημερινού άρθρου. Και όμως, ζούμε σε μία κοινωνία, όπου το απλό και το λογικό, φαντάζει ως ένα ιδεατό και άπιαστο όνειρο. Ζούμε σε μία κοινωνία γεμάτη αντιθέσεις, όπου το λογικό φαντάζει παράλογο και το παράλογο λογικό. Σκοπεύω λοιπόν σήμερα εμπνεόμενος από τη ρήση αυτή του Πλάτωνα, να εξηγήσω τους λόγους για τους οποίους δεν είναι μόνο οι πολιτικοί μας «στραβοί», αλλά και εμείς οι πολίτες ως σύνολο, μάλλον στραβά αρμενίζουμε...
Ο Πλάτων λοιπόν, ο ιδεολογικός πολέμιος του δημοκρατικού συστήματος διακυβέρνησης, αλλά και ο υπέρμαχος της ορθολογιστικής σκέψεως και της δικαιοσύνης, μιλά όπως θα μιλούσε ο κάθε απλός συμπολίτης μας. Και μιλά κατ' αυτόν τον τρόπο, ακριβώς επειδή υπήρξε μάρτυρας της θλιβερής ( για το δημοκρατικό πολίτευμα) καταδίκης του Σωκράτους από το δικαστήριο της Ηλιαίας, αλλά και επειδή βίωσε την φρίκη της διακυβερνήσεως της πόλεως των Αθηνών από τους αιμοδιψείς τριάκοντα τυράννους. Κάπως έτσι λοιπόν, ο ευπατρίδης Πλάτων αποστασιοποιήθηκε από τα κοινά της πόλεως και αφοσιώθηκε στον αγώνα για τη συγκρότηση της δικής του ιδεατής πολιτείας. Στη συγκρότηση μίας πολιτείας δίχως μίση και αίματα, όπου ένας σοφός και ολιγαρκής βασιλέας θα διοικεί και όπου όλοι θα ακούν τις διδαχές τους, ακριβώς επειδή αυτές θα είναι προϊόν της αδιαμφισβήτης σοφίας του!
Εγώ ως υπέρμαχος του δημοκρατικού πολιτεύματος και των φιλελευθέρων κοινωνιών, ασφαλώς δεν μπορώ να συμφωνήσω με αυτό το μοντέλο διακυβέρνησης. Μπορώ όμως κάλλιστα να αντιληφθώ την προσπάθεια του Πλάτωνα να δημιουργήσει έναν κόσμο εντελώς ιδεατό. Έναν κόσμο ο οποίος θα ομοιάζει με τα κλασικά παραμυθάκια που γνωρίζουμε εάν θέλετε. Μία πολιτεία όπου ο σοφός βασιλέας θα κατευθύνει το «ποίμνιο» του με σύνεση και ευστροφία και αυτό θα δέχεται κάθε του απόφαση αδιαμαρτύρητα. Και θα δέχεται κάθε του απόφαση όχι επειδή θα συμφωνεί μαζί του ή δε θα θίγει τα ατομικά του δίκαια-συμφέροντα, αλλά επειδή έτσι θα πρέπει να κάνει. Επειδή ο σοφός και καλοπροαίρετος βασιλέας θα έχει πάντα δίκαιο. Το ποίμνιο αυτό μάλιστα ( τάξη των δημιουργών), θα εργάζεται ολημερίς και ολονυχτίς για να συντηρεί την πολιτεία και για να διευκολύνει το έργο του καλού και σοφού βασιλέως.
Στο δικό μου το νου λοιπόν, η φαντασίωση αυτή δεν αποδεικνύει τα απολυταρχικά-φαραωνικά ένστικτα του Πλάτωνος. Αντιθέτως, φανερώνει τη «δίψα» του Πλάτωνα για κοινωνική ηρεμία. Φανερώνει την λαχτάρα του Πλάτωνα για να πάψουν οι αλλεπάλληλες εναλλαγές των φαύλων πολιτευμάτων, για χάρη των οποίων θυσιάζονται πολλοί αθώοι πολίτες. Ο Πλάτων ονειρεύεται έναν κόσμο ειρηνικό, σχεδόν «παραμυθένιο» θα λέγαμε, μα σκοπίμως ξεχνά, ότι απόλυτη αυθεντία στις ανθρώπινες κοινωνίες δεν υπάρχει. Ο Πλάτων σκοπίμως ξεχνά, ότι οι άνθρωποι διαπνέονται από συναισθήματα και πάθη. Ξεχνά ότι οι άνθρωποι μπορεί να έμαθαν να συμβιώνουν ως κοινωνικό σύνολο, μα δεν παύει ο καθένας να αντιλαμβάνεται τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο. Όπως έλεγε και ο Νικόλαος Κουζάνος, αυτός ο σπουδαίος φιλόσοφος και Θεολόγος του 15ου αιώνος, ο οποίος προσπάθησε να καταρρίψει το παπικό αλάθητο και να συνδράμει στην ένωση των χριστιανικών εκκλησιών: «Αυθεντία αληθινή υπάρχει, όπου υπάρχει ελεύθερη και συναινούσα υποταγή όλων»! Εφόσον λοιπόν ποτέ δεν πρόκειται όλοι οι πολίτες ενός κράτους να συμφωνήσουν σε μία απόφαση, η δημοκρατική αρχή της πλειοψηφίας, φαντάζει ως η πλέον ιδανική και ακριβοδίκαιη οδός για την εξασφάλιση της δικαιοσύνης και της ισονομίας. Όπως έλεγε άλλωστε και ο πάντοτε κυνικός και καυστικός Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Η Δημοκρατία είναι το χειρότερο πολίτευμα, με εξαίρεση όλα τα άλλα».
Εφόσον όμως συμφωνούμε ότι επί του πρακτέου, η αρχή της πλειοψηφίας φαντάζει ως η μόνη δίκαιη και ανθρωπιστική οδός διακυβέρνησης των ανθρωπίνων κοινωνιών, ας εξετάσουμε την ψυχολογία της πλειοψηφίας στη χώρα μας. Ακούω πολύ συχνά το επιχείρημα , ότι οι πολιτικοί μας είναι εγωπαθείς. Θέτουν ως προτεραιότητα το καλό του κόμματος και έπειτα της πατρίδας. Επί των πραγμάτων και αναλογιζόμενοι τα όσα έχουν συμβεί στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες, ο συλλογισμός αυτός δεν μπορεί, παρά να χαρακτηριστεί ορθός! Εάν όμως επιθυμούμε να αλλάξει η κατάσταση αυτή, οφείλουμε να διαπιστώσουμε ότι δεν είναι μόνο οι πολιτικοί μας «στραβοί», αλλά και εμείς ως κοινωνία αρμενίζουμε εξίσου στραβά. Και ποιος ο λόγος που αρμενίζουμε στραβά; Απλούστατα, ξεχάσαμε τις αρχές των προγόνων μας και μετατραπήκαμε σε μία κοινωνία εγωκεντρικών ατομικιστών, δίχως ύψιστα ιδανικά και οράματα!
Είναι λοιπόν φύσει αδύνατο σε ένα πολίτευμα δημοκρατικό, οι αντιπρόσωποι του λαού, να μην κουβαλούν πάνω τους τις παθογένειες του λαού, που τους αναδεικνύει με την ψήφο του. Είναι πράγματι τουλάχιστον δονκιχωτικό να πιστεύουμε ότι υπάρχουν πεφωτισμένοι ηγέτες, οι οποίοι μπορούν να μην καθοδηγηθούν και να καθοδηγήσουν το ρεύμα. Είναι πράγματι αστείο να θεωρούμε ότι ένα στρεβλό σύνολο, θα αναδείξει άξιες μονάδες. Είναι αστείο να πιστεύουμε ότι οι πολιτικοί μας θα μάθουν να κάνουν αυτοκριτική, όταν εμείς οι ίδιοι δεν τολμούμε να παραδεχτούμε το παραμικρό μας σφάλμα. Είναι αστείο να θεωρούμε ότι οι πολιτικοί μας θα πραγματοποιήσουν μεγαλεπήβολα οράματα και έργα, όταν εμείς οι ίδιοι λατρεύουμε την εσωστρέφεια, την παρακμή και ασπαζόμαστε το δόγμα για την «κατσίκα του γείτονα». Εν ολίγοις, όταν ζητάς Δημοκρατία (λαϊκή κυριαρχία), πρέπει να είσαι έτοιμος και να κυριαρχήσεις. Όταν λοιπόν εσύ ως μονάδα κατορθώσεις να κυριαρχήσεις στον εαυτό σου και να σκέφτεσαι με σύνεση και μεγαλοπρέπεια, το κοινωνικό σύνολο του οποίου αποτελεί μέρος, θα μάθει και να σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο και θα γεννήσει άξιους πολιτικούς αντιπροσώπους. Και στο σημείο αυτό θα επικαλεστώ και πάλι τους λόγους του Νικόλαου Κουζάνου, ο οποίος είπε το εξής απλό και σοφό: «Δεν μπορεί να υπάρξει δικαιολογία για ανυπακοή των νόμων όταν ο καθένας έχει θεσπίσει το νόμο για τον εαυτό του». Ο μόνος τρόπος για να ευημερήσει το σύνολο λοιπόν, είναι το κάθε άτομο ξεχωριστά να θέσει κάποιους θεμελιώδεις αξιακούς και ηθικούς κώδικες. Το σύνολο θα ευημερήσει εν τέλει, μόνο όταν η κάθε μονάδα ξεχωριστά πιστέψει και πάλι σε ιδανικά και αξίες.
Είμαι λοιπόν βαθύτατα πεπεισμένος, πως εν έτει 2021 δεν έχουμε ανάγκη από πεφωτισμένους ηγέτες και σωτήρες. Είμαι πεπεισμένος ότι η κοινωνική ειρήνη και ευημερία την οποία ο Πλάτων οραματίστηκε, θα έλθει από τους αντιπροσώπους του υπερήφανου Ελληνικού λαού, ο οποίος θα μπορεί να σκεφτεί με μεγαλοπρέπεια και όχι με μικροπρέπεια. Θα έλθει από κάθε Ελληνίδα και Έλληνα ξεχωριστά ως μονάδα και από όλες τις Ελληνίδες και από όλους τους Έλληνες ως σύνολο. Και πως θα το πετύχουμε αυτό; Πασχίζοντας να αναβαθμίσουμε τα ηθικά και αξιακά μας αντανακλαστικά! Ασφαλώς οι αλλαγές αυτές δε γίνονται από τη μία στιγμή στην άλλη. Ασφαλώς και για να κατακτήσεις την αρετή, οφείλεις να εθιστείς στις καλές και ωφέλιμες πράξεις ( Αριστοτέλειο έθος). Πιστεύω όμως ότι ο Αγάθων, ο καταπληκτικός αυτός τραγωδός είχε δίκιο όταν έλεγε πως: « ο χρόνος είναι εκ φύσεως σοφός».
Είμαι αισιόδοξος πως τα πράγματα κινούνται μετά από χρόνια προς μία καλύτερη κατεύθυνση. Είμαι αισιόδοξος πως η σιωπηλή πλειοψηφία των Ελλήνων έχει διδαχτεί από τα λάθη του παρελθόντος και αναζητά πλέον την ουσιαστική εξέλιξη και πρόοδο. Είμαι βέβαιος ότι το πλήρωμα του χρόνου θα δικαιώσει την πατρίδα μας. Είμαι βέβαιος ότι χρόνο με το χρόνο, οι Έλληνες θα γινόμαστε όλο και πιο ώριμοι και όλο και περισσότερο ιδεαλιστές! Είμαι αισιόδοξος ότι η χώρα μας θα εξέλθει από την πολιτιστική και αξιακή παρακμή των τελευταίων δεκαετιών και θα βαδίζει επιτέλους με σιγουριά προς το μέλλον, εμπνεόμενη από τις επιταγές του ένδοξου παρελθόντος της!
Υ.Γ. Κλείνω και το σημερινό άρθρο, με την καθιερωμένη πλέον ρήση του Αριστοτέλους για το Ελληνικό έθνος και τις δυνατότητες του: «Το ελληνικό γένος ζει ελεύθερα και διοικείται άριστα και θα μπορούσε να κυριαρχήσει, αν ήταν πολιτικά ενωμένο».