Πομπήιος: «Είναι ανάγκη να αποπλεύσουμε, δεν είναι ανάγκη να ζήσουμε»

Η καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας και ο αναγκαίος εγκλεισμός στα σπίτια μας, αδιαμφισβήτητα μας έχει επηρεάσει όλους αρνητικά. Το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό για την πλειοψηφία των πολιτών και τα ερωτήματα που μας ταλανίζουν είναι πολλά και δυστυχώς αναπάντητα. Επειδή όμως η σελίδα αυτή έχει ως σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και την τόνωση του ηθικού μας φρονήματος, με το σημερινό μου άρθρο, θα επιχειρήσω να μοιραστώ μαζί σας, τη δική μου κοσμοθεωρία για τη ζωή αυτή.

Είναι από όλους αποδεκτό είτε από τους αισιόδοξους είτε από τους απαισιόδοξους είτε από τους φτωχούς είτε από τους πλούσιους και πάει λέγοντας, ότι ο ανθρώπινος βίος ταυτίζεται με πλείστες αποτυχίες και ελάχιστες επιτυχίες. Για να απαλύνουμε λοιπόν τον καθημερινό πόνο τον οποίο βιώνουμε και για να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον παρά τις πολλές αντιξοότητες, δημιουργήσαμε επιστήμες όπως η φιλοσοφία και η Θεολογία. Προτού όμως αναλύσω τη φράση την οποία παραθέτω στο τίτλο του σημερινού άρθρου και την σημασία την οποία εγώ της αποδίδω, επιθυμώ να αναφερθώ εν τάχει, στη σημασία των επιστημών της φιλοσοφίας και της θεολογίας στις ζωές μας.

Πρόκειται λοιπόν για δύο επιστήμες με θεωρητικό και αξιακό υπόβαθρο, οι οποίες βοηθούν τον άνθρωπο να εξερευνήσει τον ψυχικό του κόσμο και να δημιουργήσει μία δική του ολοκληρωμένη κοσμοθεωρία. Επιστήμες οι οποίες προσφέρουν ελπίδα, αλλά και γνώση. Ελπίδα όταν στις κρίσιμες στιγμές θυμάσαι μία υποδειγματική ρήση ενός μεγάλου φιλοσόφου και παίρνεις κουράγιο για να συνεχίσεις ή όταν στρέφεις το βλέμμα σου στον απέραντο και καταγάλανο ουρανό και απευθύνεσαι στο Θείο, ζητώντας δύναμη να ανταπεξέλθεις στις δυσκολίες. Όσο για τη γνώση, είναι πιστεύω αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, ότι οι επιστήμες της θεολογίας και της φιλοσοφίας παράγουν μία μοναδική πολιτισμική και αξιακή δραστηριότητα. Μία πολιτισμική δραστηριότητα, η οποία πολύ συχνά αποτυπώνει υποδειγματικά τη ψυχοσύνθεση και την οπτική θεώρηση των πραγμάτων, εκ μέρους των πολιτών ενός έθνους. Η μελέτη λοιπόν των διαφόρων φιλοσοφικών και θεολογικών ρευμάτων, δεν αποτελεί μια προαιρετική διαδικασία ή ένα ελιτίστικο προνόμιο, αλλά μια απαραίτητη διαδικασία εξερεύνησης του ψυχικού μας κόσμου, η οποία νομοτελειακά θα μας οδηγήσει στη δημιουργία της δικής μας κοσμοθεωρίας, με βάση την οποία θα πορευτούμε μέχρι και το τέλος του επίγειου βίου μας.

Μετά από αυτή τη σύντομη, αλλά θεωρώ σημαντική παρέκβαση από το κεντρικό νόημα του σημερινού μου άρθρου, επανέρχομαι στο κεντρικό μας θέμα. Ο Γναίος Πομπήιος ο μέγας λοιπόν, αυτός ο σπουδαίος στρατηγός, ο οποίος με την στρατηγική του οξυδέρκεια και ευφυΐα κατόρθωσε να καταστήσει τη μεσόγειο μία απέραντη «Ρωμαϊκή λίμνη» και να ανέλθει στα ανώτερα πολιτειακά αξιώματα της ρωμαϊκής πολιτείας, είναι άξιος θαυμασμού για πολλούς λόγους. Ένας από αυτούς, είναι η ισχυρή πίστη που είχε στις δυνατότητες του και η ασυναγώνιστη γοητεία που ασκούσε στους στρατιώτες του, οι οποίοι θαύμαζαν το στρατηγικό του δαιμόνιο. Κατά τη διάρκεια μίας από τις πολλές εκστρατείες του λοιπόν, ο μέγας στρατηγός διέκρινε το δισταγμό στα μάτια των στρατιωτών του. Μία μεγάλη καταιγίδα είχε μόλις ξεκινήσει και εκείνοι δικαίως φοβόντουσαν να ξεκινήσουν το μακρινό τους ταξίδι. Ο ευφυής στρατηγός όμως, ο οποίος γνώριζε πώς να ανορθώνει το φρόνημα τους, με στιβαρή φωνή και με αφοπλιστική αυτοπεποίθηση στο βλέμμα του, κάλεσε τους στρατιώτες του να ξεκινήσουν να κωπηλατούν. Τους έπεισε δε να ξεκινήσουν, χρησιμοποιώντας την εξής κυνική, αλλά και παράλληλα σοφή φράση, η οποία συνοδεύει το όνομα του, μέχρι και τις μέρες μας: « «Είναι ανάγκη να αποπλεύσουμε, δεν είναι ανάγκη να ζήσουμε»! Ποιο το νόημα της συγκεκριμένης φράσης όμως; Ποια η αξιακή «μαγεία» η οποία τεχνηέντως κρύβεται, πίσω από τον εξόφθαλμο και εξοργιστικό κυνισμό;

Κάθε φορά που αντιμετωπίζω κάποια δυσκολία στη ζωή μου, αμέσως έρχεται στο μυαλό μου η συγκεκριμένη αυτή ρήση. Είναι πράγματι καταπληκτικό σκέφτομαι, πως με μία μόνο φράση, κατόρθωσε ο Πομπήιος να εμφυσήσει στο μυαλό των στρατιωτών του, αλλά και στο δικό μου, αυτό το συναίσθημα που χιλιάδες βιβλία αυτοβελτίωσης, ( γραμμένα από αδιαμφισβήτητα έγκριτους επιστήμονες), δεν έχουν κατορθώσει να μου δημιουργήσουν. Είναι θεωρώ η φράση αυτή, η πρακτική απόδειξη της ρήσεως του Χείλωνος του Λακεδαιμονίου ότι: «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν».  Η πρακτική απόδειξη, ότι οι άνθρωποι μονίμως αναζητούμε την ποσότητα και χάνουμε την ποιότητα. Αναζητούμε την πρόσκαιρη και εικονική και όχι την ουσιαστική και εσωτερική «λάμψη» και αποδοχή. Είναι λοιπόν ένα σπουδαίο χάρισμα κατ' εμέ, να μπορείς να «γεφυρώσεις» το χάσμα μεταξύ τόσων πολλών σκέψεων και τόσων πολλών αντιθέσεων, μέσα σε μια μόνο φράση ή κουβέντα.

Πέραν όμως της θεωρητικής και φιλοσοφικής σημασίας, οι οποίες χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη φράση, υπάρχει και η αξιακή και ιδεατή σημασία της συγκεκριμένης ρήσεως. Η ικανότητα να κάνεις αυτό που θεωρείς εσύ σωστό, δίχως να υπολογίζεις τις συνέπειες των πράξεων σου και δίχως να προσπαθείς να γίνεις αρεστός, είναι πράγματι αξιοθαύμαστη και δυσεύρετη. Η ικανότητα να συνεχίζεις να προχωράς, όταν όλοι σου λένε ότι πρέπει να σταματήσεις, να συνεχίζεις να προχωράς, όταν απόλυτο σκότος και καταχνιά περιορίζουν την οπτική σου ικανότητα, είναι πράγματι αυτή σε ξεχωρίζει από τους πολλούς. Διότι μπορεί να μην υπάρχει πεφωτισμένη εξουσία, αλλά σίγουρα υπάρχουν η αριστεία και ο παρασιτικός βίος. Ο Πομπήιος ήταν λοιπόν ένας άνδρας ο οποίος ξεχώρισε από το σύνολο. Ένας άριστος στρατηγός, ο οποίος ενώ δεν κατείχε τα νομικά προσόντα για να αναδειχθεί ύπατος της Ρωμαϊκής res publica, εν τέλει κατόρθωσε να κερδίσει το σεβασμό του απλού λαού, αλλά και των αυστηρών και εγωκεντρικών μελών της Ρωμαϊκής συγκλήτου. Η φράση αυτή που χρησιμοποίησε για να ενθαρρύνει τους στρατιώτες του, έχει αξία, ακριβώς διότι δεν αποτέλεσε μία πρόσκαιρη έμπνευση της στιγμής ή ένα δείγμα ρητορικής δεινότητας, αλλά ακριβώς επειδή αποτέλεσε τον τρόπο ζωής του Πομπήιου. Αποτέλεσε μία ειλικρινή εξομολόγηση του προσωπικού του οράματος και της προσωπικής του κοσμοθεωρίας, τα οποία επιτυχώς μοιράστηκε με τους στρατιώτες του. Άλλωστε όπως είπε και μία ακόμα μεγάλη προσωπικότητα του Ελληνικού πνεύματος, ο σπουδαίος Αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Π. Καβάφης: « Σημασία δεν έχει ο προορισμός, αλλά το ταξίδι»!

Αναλογιζόμενος λοιπόν τον πολυτάραχο βίο του Πομπήιου, αναλογιζόμενος τον ένδοξο βίο του μεγάλου αυτού στρατηγού, αλλά και το άδοξο τέλος το οποίο του επιφύλαξε ένας άλλος μεγάλος στρατηγός (Ιούλιος Καίσαρ), δεν μπορώ παρά να εμπνέομαι από αυτή τη φράση. Δεν μπορώ παρά να θεωρώ ότι η αισιοδοξία δεν αποτελεί επιλογή, αλλά τρόπο ζωής. Δεν μπορώ παρά να εργάζομαι για να γίνω καλύτερος και ωριμότερος άνθρωπος, δεν μπορώ παρά να μακαρίζω τους τολμηρούς ( είτε αυτοί επιτυγχάνουν είτε να αποτυγχάνουν) και να λυπούμαι τους αθέατους κριτές των πάντων, οι οποίοι επιθυμώντας να «θεραπεύσουν» το «πληγωμένο» τους εγώ, προσπαθούν να καταρρακώσουν τη ψυχοσύνθεση και το φρόνημα των υπολοίπων...

Υ.Γ. Το επόμενο άρθρο θα βασίζεται στην ρήση του Χείλωνος του Λακεδαιμονίου ( το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν) και θα αναφέρεται στην ανάγκη θέσπισης του μαθήματος της αποφθεγματολογίας στα Ελληνικά σχολεία, και τα οφέλη που το μάθημα αυτό θα επιφέρει στην πνευματική και πρακτική ψυχοσύνθεση των εφήβων αυτού του τόπου.