« Πρώτος στο χωριό πρώτος και στην Ρώμη»…
Είναι πασίγνωστη η ρήση του Γάιου Ιουλίου Καίσαρα: « Καλύτερα πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στη Ρώμη». Είναι μία από τις ιστορικές ρήσεις, οι οποίες "ξέφυγαν" από τις αριστοκρατικές και τις φιλοσοφικές αυλές και οι οποίες βρήκαν απήχηση στις ευρύτερες λαϊκές μάζες. Πως είναι δυνατόν άλλωστε μία ρήση η οποία απενοχοποιεί και αναβαθμίζει την υποβαθμισμένη επαρχία έναντι της κραταιής πρωτεύουσας, να μην γνωρίσει και την ανάλογη εκτίμηση, από τους απλούς επαρχιώτες, οι οποίοι είναι υποχρεωμένοι να υφίστανται τα περιπαικτικά σχόλια των κατοίκων της πρωτευούσης;
Όμως ο Ιούλιος Καίσαρ εκτός από τις αξιοθαύμαστες στρατηγικές του ικανότητες, διέθετε και ένα αδιαμφισβήτητο ρητορικό χάρισμα, το οποίο μάλιστα απέκτησε στη ρητορική σχολή του Απολλώνιου Ρόδιου. Κάπως έτσι λοιπόν, χρειάζεται διπλή και τριπλή προσοχή και σκέψη, όταν επιθυμείς να ερμηνεύσεις τα βαρυσήμαντα αποφθέγματα της αξιομνημόνευτης αυτής προσωπικότητας. Και κατά τη γνώμη μου ο καλύτερος τρόπος για να εξακριβώσεις το νόημα μίας ρήσης, είναι να μελετήσεις τις πράξεις του ατόμου που την εκστόμισε.
Κάπως έτσι λοιπόν, εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς, ότι ο Ιούλιος Καίσαρ χρησιμοποιώντας τη ρήση αυτή, σε καμία περίπτωση δεν εννοούσε ότι εννοούμε εμείς σήμερα. Ο Ιούλιος Καίσαρας σε καμία περίπτωση δεν αναζητούσε μία ήρεμη και ολιγαρκή ζωή, μακριά από το κέντρο των αποφάσεων και από το πεδίο της αιώνιας δόξας και υστεροφημίας. Αντιθέτως, ο Ιούλιος Καίσαρ, με τη ρήση του αυτή, έδειχνε με το δικό του ανεπανάληπτο ύφος, το δρόμο για την κατάκτηση της κορυφής. Και ο δρόμος για την κατάκτηση της κορυφής μπορεί να είναι ανηφορικός, όμως εάν δεν παρεκκλίνεις από αυτόν, τότε θα επιτύχεις το ακατόρθωτο... Θα επιτύχεις να γίνεις πρώτος και στο χωριό και στη Ρώμη!
Είτε λοιπόν μιλάμε για ένα έθνος είτε για έναν αθλητικό σύλλογο είτε για έναν καλλιτέχνη είτε για έναν πολιτικό είτε για οποιονδήποτε άλλο επαγγελματία, οι αρχές για την κατάκτηση της κορυφής είναι δύο και είναι απολύτως ξεκάθαρες! Πρώτη και κυριότερη αρχή, να επιθυμείς πράγματι να ανέλθεις στην κορυφή της ιεραρχίας. Δεύτερη και εξίσου σημαντική αρχή-αρετή, είναι η υπομονή. Η κατάκτηση της κορυφής σε καμία περίπτωση δεν είναι μία εύκολη υπόθεση. Εάν λοιπόν ένας άνθρωπος, ένας σύλλογος ή ένα κράτος επιθυμεί να φτάσει στην κορυφή, οφείλει να αντέχει τις αδιάλειπτες και αναπόφευκτες αποτυχίες και να συνεχίσει να εργάζεται πυρετωδώς και με μεθοδικό τρόπο για την τελική νίκη. Η νοοτροπία του νικητή άλλωστε, είναι αδύνατον να χτιστεί «εν μία νυκτί». Σε μία κοινωνία σκληρή και αμείλικτη όπως αυτή που ζούμε, κάθε νίκη είναι υπερπολύτιμη. Κάθε μικρή νίκη που κερδίζεις, πρέπει να τη διαφυλάττεις σαν κόρη οφθαλμού και να «χτίζεις» πάνω σε αυτή ένα λαμπρότερο μέλλον.
Το πλέον χαρακτηριστικό και πρακτικό παράδειγμα για τα όσα προανέφερα, είναι αδιαμφισβήτητα η ζωή του Ιουλίου Καίσαρα. Του μεγάλου αυτού στρατηγού, ο οποίος ξεκίνησε ως ένας απλός ταμίας στην επαρχία της Ισπανίας, στη συνέχεια εξελίχθηκε σε αγορανόμο και με αργό και μεθοδικό τρόπο κατόρθωσε να ανέλθει στα ανώτατα αξιώματα της Ρώμης, να κερδίσει δόξα, ισχύ και φήμη που κανείς προκάτοχος του δεν μπόρεσε να διανοηθεί και να γράψει το όνομα του με ανεξίτηλο τρόπο στην παγκόσμια ιστορία.
Η φιλοδοξία λοιπόν, μπορεί να είναι μία λέξη όπου έχει επικριθεί σφοδρότατα, μα είναι η πιο ισχυρή δύναμη στις ανθρώπινες κοινωνίες. Είναι η δύναμη αυτή, η οποία βοηθά τις κοινωνίες των ανθρώπων να μεταβάλλονται και να προοδεύουν. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου δε θα υπήρχαν φιλόδοξοι άνθρωποι. Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο όλοι θα ζούσαμε για να δουλεύουμε και θα αρκούμασταν σε αυτή την μοίρα. Φανταστείτε έναν κόσμο δίχως αξιοκρατία και ευκαιρίες για όλους. Έναν κόσμο όπου κανείς δε θα επεδίωκε το καλύτερο και όλοι θα αρκούμασταν στο συμβατικό μέτριο.
Βέβαια θα σπεύσει να απαντήσει κάποιος, ότι ένας κόσμος που θα βρίθει από φιλόδοξους ανθρώπους θα είναι ένας κόσμος εξαιρετικά εγωκεντρικός, ατομιστικός και "άσπλαχνος". Απαντώ όμως με τα εξής επιχειρήματα: Σύνολο δεν υπάρχει χωρίς τις επιμέρους μονάδες. Δεν μπορούμε λοιπόν να ομιλούμε για μία ομοιογενή μάζα, η οποία θα υπηρετεί έναν κοινό σκοπό και ίσως και έναν κοινό αφέντη. Αντιθέτως, κάθε μονάδα του συνόλου, οφείλει να αισθάνεται ελεύθερη να χαράξει το δικό της μονοπάτι. Διότι σας καλώ και πάλι να φανταστείτε έναν κόσμο δίχως ατομικές ελευθερίες και δίχως ελευθερία σκέψης. Φανταστείτε μία κοινωνία από ανθρώπους απαίδευτους και νωθρούς, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και να χαράξουν το δικό τους μονοπάτι, παρά μόνο αρκούνται στο να ζουν ως ελεύθεροι σκλάβοι, μερικών απόμακρων και πεφωτισμένων δεσποτών. Εν ολίγοις, η φιλοδοξία γεννά ελευθερία και η ελευθερία γεννά αξιοκρατία και ευκαιρίες για όλους τους ανθρώπους. Ανεξαρτήτου οικονομικής, κοινωνικής, φυλετικής η οποιασδήποτε άλλης κατάστασης.
Ασφαλώς όμως, η ατομική συνείδηση από μόνη της, μπορεί να οδηγήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες σε καταστάσεις άναρχες και κτηνώδεις. Για αυτό λοιπόν και είναι ανάγκη πάντοτε ο φιλόδοξος άνθρωπος να αντιστέκεται στις «σειρήνες» του πεφωτισμένου δεσποτισμού, καθώς και στις σειρήνες του άναρχου, αντιπαραγωγικού και πρωτόγονου ατομοκεντρισμού. Μάλιστα βασιζόμενος στον τίτλο του σημερινού άρθρου, θα επικαλεστώ και πάλι τον Γάιο Ιούλιο Καίσαρ. Διότι ο Ιούλιος Καίσαρ μπορεί να ανήλθε στην κορυφή με αξιοθαύμαστο τρόπο, όμως όταν η φιλοδοξία του μετατράπηκε σε έπαρση, σύντομα έπεσε. Ο Ιούλιος Καίσαρ θεωρώντας τον εαυτό του πανίσχυρο και σχεδόν ημίθεο, δε φρόντισε να κρύψει τις προθέσεις του για απόλυτη κυριαρχία και κάπως έτσι έδωσε την τέλεια αφορμή στους αντίζηλους του να τον εξουδετερώσουν. Βέβαια την κληρονομιά του συνέχισε ο αγαπημένος του ανιψιός Οκταβιανός Αύγουστος, ο οποίος κατόρθωσε να αντιληφθεί ότι μεταξύ της θεμιτής φιλοδοξίας και της αθέμιτης έπαρσης χρειάζεται να τηρείς λεπτές ισορροπίες. Κάπως έτσι λοιπόν, ο Οκταβιανός υιοθετώντας ένα μετριοπαθές πολιτικό πρόσωπο και κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του λαού της Ρώμης, κατόρθωσε να αποδυναμώσει την άλλοτε πανίσχυρη Σύγκλητο και να καταστεί ο απόλυτος κυρίαρχος της Ρώμης, αλλά και ολόκληρης της οικουμένης ( Pax Romana).
Η φιλοδοξία λοιπόν η οποία σε βοηθά να βελτιώνεσαι διαρκώς και σου δίνει ένα κίνητρο για να αισθάνεσαι ζωντανός και ενεργός είναι η πλέον θεμιτή. Άλλωστε όπως προείπα, το άτομο αποτελεί μέρος του συνόλου, άρα λοιπόν δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει μία συνολική ενάρετη συνείδηση, εάν πρώτα δεν καλλιεργηθεί η ενάρετη συνείδηση του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Διότι σε μία κοινωνία αξιοκρατική και με ίσες ευκαιρίες για όλους, οφείλει κανείς να μη σκέφτεται το πόσο χαμηλά βρίσκεται, αλλά το πόσο ψηλά επιθυμεί να φτάσει. Διότι σε μία κοινωνία όπου κάθε άνθρωπος θα δικαιούται πράγματι να ελπίζει στο καλύτερο δυνατό, οι ήττες δε θα αποτελούν «ταφόπλακα» των ονείρων του, αλλά μέσα διαμόρφωσης μίας ισχυρής προσωπικότητας, η οποία θα αξιοποιεί κάθε μικρή νίκη, ωσότου φτάσει στον τελικό της στόχο.
Σκεπτόμενοι τη ρήση αυτή λοιπόν, ας μην σκεφτόμαστε άλλο πια ότι πρέπει να συμβιβαζόμαστε επ'άπειρον σε μία μέτρια πραγματικότητα η οποία δε μας εκφράζει. Μα ας σκεφτόμαστε το εξής: Ότι με σύνεση και λογική και αξιοποιώντας τις κατάλληλες ευκαιρίες που θα μας δοθούν, θα πρέπει να εργαζόμαστε για να κατακτήσουμε την ατομική μας κορυφή. Εν τέλει ας σκεφτούμε το εξής απλό: Ότι για κάθε έναν άνθρωπο που ξεκινά τη ζωή του από τα «τάρταρα» και καταφέρνει με την αξία του να ανέλθει στα «Ηλύσια Πεδία», ένας άνθρωπος απογοητευμένος από τη ζωή του, μπορεί να λαμβάνει το κουράγιο, να συνεχίσει να ελπίζει και να αγωνίζεται για ένα καλύτερο αύριο. Ας φροντίσουμε λοιπόν να εργαστούμε για την τελειοποίηση του επιμέρους στοιχείου και το συλλογικό-καθολικό στοιχείο, νομοτελειακά θα ακολουθήσει την πρόοδο του ατόμου! Ας εργαστούμε για να γίνουμε πρώτοι στο χωριό (ατομική πρωτιά), αλλά και πρώτοι στη Ρώμη ( συλλογική πρωτιά)!