Ρόναλντ Ρήγκαν: "Μη φοβάσαι να δεις αυτό που βλέπεις"
Η συγκεκριένη ρήση του Ρόναλντ Ρήγκαν, ενός προέδρου ο οποίος άφησε το αδιαμφισβήτητο στίγμα του στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, είναι μία από τις αγαπημένες μου ρήσεις, ακριβώς διότι χαρακτηρίζει τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβάνομαι τα πράγματα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίον θα έπρεπε να ασκείται ο δημόσιος διάλογος. Και ποιος είναι αυτός ο τρόπος; Μα ασφαλώς ο τρόπος της ειλικρίνειας, της ευθύτητας και της ουσιαστικότητας...
Ορμώμενος λοιπόν από αυτή την απλή και συνάμα σοφή ρήση, και υπό το διαλεκτικό πνεύμα το οποίο προανέφερα, θα μοιραστώ μαζί σας την ταπεινή μου άποψη για τις γεωπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών. Θα μοιραστώ μαζί σας την άποψη μου, η οποία διαμορφώνεται με βάση τον δικό μου τρόπο πολιτικής σκέψης, αλλά και με βάση τις ιστορικές μου γνώσεις οι οποίες με οδηγούν στο συμπέρασμα πως ο πλανήτης μας εισέρχεται σε περιόδο σοβαρής και παρατεταμένης κρίσεως, με συνέπειες και προεκτάσεις πραγματικά απρόβλεπτες και επικίνδυνες...
Το πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης λοιπόν συντίθεται από τα εξής δεδομένα. Κατά πρώτον, η Αμερική, η επί δεκατίες πρώτη υπερδύναμη του πλανήτη, από τη στιγμή που εμφανίστηκε το φαινόμενο Τραμπ στην πολιτική της σκηνή, περνά μία περίοδο παρατεταμένου διχασμού, ο οποίος όσο και αν φαινομενικά βρίσκεται υπό έλεγχο, με την παραμικρή αφορμή αναζοπυρώνεται και οδηγεί τις ΗΠΑ σε περιόδους έντονης εσωτερικής κρίσεως και εσωστρέφειας. Επίσης, η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν με τον ανοργάνωτο και οδυνηρό τρόπο με τον οποίον συνετελέσθη, όχι μόνο δημιουργεί περαιτέρω αστάθεια στην ήδη πολύπαθη Μέση Ανατολή, αλλά αποδεικνύει και την αδιαμφίσβητητη κάμψη της Αμερικανικής παντοκρατορίας.
Από την άλλη πλευρά, βλέπουμε μία Ρωσία με σταθερή και στιβαρή διπλωματική πολιτική, η οποία εμπνεόμενη από το δόγμα της «Θουκιδίδειας διπλωματικής», διαλέγει να είναι «είτε φίλος είτε εχθρός σε όλα τα πράγματα, ανάλογα με τις περιστάσεις». Πάρα ταύτα, η Ρωσία φαίνεται να μην είναι ικανή να κερδίσει τον τίτλο της πρώτης υπερδύναμης και τουλάχιστον προς ώρας δε φαίνεται να επιδιώκει έναν τόσο πομπώδη, αλλά και τόσο απαιτητικό τίτλο. Έπειτα, βλέπουμε μια Κίνα φαινομενικά εσωστρεφή και αμέτοχη στις διεθνείς εξελίξεις, η οποία όμως με σταθερά βήματα και με στοχευμένες επενδυτικές δραστηριότητες σε όλη την οικουμένη, έχει καταστεί η κορυφαία οικονομία του πλανήτη, με τις καλύτερες προοπτικές για το προσεχές μέλλον, ενώ πλέον, μετά και το μέτωπο ΗΠΑ-Μ. Βρετανίας και Αυστραλίας εναντίον της, επιχειρεί να αποκτήσει γεωπολιτικά ερείσματα σε κρίσιμες περιοχές του πλανήτη, οι οποίες εάν και παραδοσιακά αμερικανόφιλες, πλέον δείχνουν να αναθεωρούν τη στάση τους και να αναζητούν νέες και πιο ωφέλιμες συμμαχίες...
Και κάπως έτσι αυτονόητα, φτάνουμε στην Γηραιά Ήπειρο. Στην Ήπειρο η οποία επί σειρά αιώνων απετέλεσε το κέντρο της οικουμένης, μα που τις τελευταίες δεκαετίες σκόπιμα μετατράπηκε σε άβουλο και ανίσχυρο παρατηρητή των διεθνών εξελίξεων. Αναφέρομαι ασφαλώς στην Ευρώπη και στην περίφημη Ευρωπαική ένωση. Στην Ευρωπαική ένωση η οποία ως σκέψη αποτελεί πράγματι ένα επιβλητικό οικοδόμημα, μα στην πράξη είναι εντελώς ανίσχυρη να επιβάλλει τα συμφέροντα της και να πρωταγωνιστήσει στο διεθνές προσκήνιο.
Και πως άλλωστε θα πρωταγωνιστήσει στο διεθνές προσκήνιο, όταν αδυνατεί να διατρανώσει τα συμφέροντα μερικών εκ των πλέον σημαντικών μελών τη; Πως θα επιδείξει θέληση και πυγμή, όταν αδυνατεί να υπερασπιστεί το δίκαιο της Ελλάδας και της Κύπρου, οι οποίες διαρκώς προκαλούνται από έναν γείτονα εριστικό, ο οποίος αδυνατεί να σεβαστεί θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς και ηθικού δικαίου και ο οποίος δεν παύει να υποτιμά και να φοβερίζει την Ευρωπαική ένωση συλλήβδην... Όμως πέραν της Ελλάδος και της Κύπρου, ποια άλλη χώρα-μέλος της υπερασπίστηκε η Ευρωπαική ένωση; Υπερασπίστηκε μήπως τη Γαλλία της οποίας τα συμφέροντα θίγονται από την αναπάντεχη συμφωνία των ΗΠΑ με τη Μεγάλη Βρετανία και την Αυστραλία; Υπερασπίστηκε μήπως τα συμφέροντα των χωρών οι οποίες υπέστησαν σοβαρές οικονομικές ζημιές από το εμπορικό εμπάργκο στη Ρωσία, το οποίο επιβλήθηκε πέραν κάθε λογικής και συμφέροντος για την Ήπειρο μας;Υπερασπίστηκαν μήπως οι δυνάμεις του Ευρωπαικού Βορρά, τις δυνάμεις του Ευρωπαικού Νότου, οι οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν ολομόναχες τις μαζικές ροές λαθραίων μεταναστών, πολλοί εκ των οποίων εισέρχονται στις χώρες μας δίχως τεκμήρια για το φιλήσυχο παρελθόν τους και δίχως «εγγυήσεις» για το επίσης φιλήσυχο παρόν και μέλλον τους;
Βλέπουμε λοιπόν πως μία ένωση αποτελούμενη 27 χώρες-κράτη, καθεμία με τα δικά της ασύγκριτα και ουσιαστικά πλεονεκτήματα, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει ρυθμιστή των διεθνών εξελίξεων, διαλέγει να παριστάνει τον κομπάρσο των διεθνών εξελίξεων και αδυνατεί να επιδείξει πυγμή. Και πως άλλωστε να επιδείξει πυγμή, όταν μετά από 63 χρόνια υπάρξης, δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει ενιαίο στρατό, να αποκτήσει μία κοινή και αυτόνομη εξωτερική πολιτική και να αποκτήσει κοινούς νόμους και θεσμούς, οι οποίοι θα καταστήσουν όλα τα κράτη μέλη ισότιμα και οι οποίοι θα εξασφαλίσουν το συμφέρον των πολλών και όχι των λίγων. Διότι ναι, η Ευρωπαική ένωση ως πολιτική ιδέα αποτελεί ένα λαμπρό οικοδόμημα. Μα είναι αυτονόητο πως όποιο οικοδόμημα δε βασίζεται σε γερά και στέρεα θεμέλια, όσο λαμπρό και αν φαντάζει, αργά ή γρήγορα ΓΚΡΕΜΙΖΕΤΑΙ...
Και προτού επιστρέψουμε στην κριτική μας για το παρόν, ας ταξιδέψουμε στο μακρινό ιστορικό παρελθόν και ας βρεθούμε στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 1ου αιώνα π.Χ. όπου η κραταιά Ρώμη κλονίζεται από την εμφύλια διαμάχη των οπαδών της προοδευτικής διακυβέρνησης του Γάιου Μάριου και των οπαδών της συντηρητικής πολιτικής, που η Σύγκλητος και ο εκλεκτός της, Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας πρέσβευαν... Ενώ λοιπόν η διχόνοια κυριαρχεί στην Ρωμαική πολιτεία, ένας πανίσχυρος και φιλόδοξος βασιλέας, ο περίφημος Μιθριδάτης Στ' του Πόντου, Αχαιμενίδης από την πλευρά του πατέρα του και Έλληνας από την πλευρά της μητέρας του, αποφασίζει να εξαπλώσει την κυριαρχία του σε περιοχές που αποτελούσαν παραδοσιακά κέντρα της Ρωμαικής κυριαρχίας. Και μάλιστα πολύ σύντομα πετυχαίνει εξαιρετικά αποτελέσματα. Η Μ. Ασία υποτάσσεται σε αυτόν, ενώ στη συνέχεια ο πανίσχυρος στρατός του Πόντιου βασιλέα κινείται προς την παρηκμασμένη και υποταγμένη στους Ρωμαίους Ελλάδα... Όμως οι ταπεινωμένοι Έλληνες, βλέπουν στο πρόσωπο του Μιθριδάτη έναν νέο Μεγάλο Αλεξάνδρο και αμέσως αφυπνίζονται. Πόλεις με μακραίωνους φιλικούς δεσμούς με τη Ρώμη (όπως η Αθήνα για παράδειγμα), απαρνούνται την δεσποτική κηδεμονία των Ρωμαίων και ενώνονται με τον στρατό του Μιθριδάτη αναζητώντας την πολυπόθητη ελευθερία και πετυχαίνοντας μερικές πρόσκαιρες νίκες.
Και ενώ το τέλος της Ρωμαικής παντοκρατορίας έδειχνε να κοντοζυγώνει, ο Κορνήλιος Σύλλας με την αυταρχική και αδίστακτη φύση του κατορθώνει να υπερνικήσει τους εσωτερικούς τους αντιπάλους επιδεικνύοντας πρωτοφανή πυγμή και βιαιότητα, ενώ στη συνέχεια εκστρατεύει προς την Ελλάδα με ένα ικανότατο στράτευμα. Επί ένα χρόνο πασχίζει να λυγίσει τους ανυπότακτους Έλληνες και πράγματι, εκμεταλλευόμενος κάποια στρατηγικά λάθη των στρατηγών του Μιθριδάτη, καθώς και την εξάντληση των Ελλήνων, πέτυχε το 85 π.Χ. στον Ορχομενό μία απόλυτη νίκη ενάντια στο στρατό Μιθριδάτη, ο οποίος αναγκάστηκε να αποχωρήσει από την Ελλάδα ταπεινωμένος. Η βιαιότητα με την οποία ο Σύλλας τιμώρησε τους επαναστατημένους Έλληνες είναι γνωστή και προκαλεί φρίκη και οργή ακόμα στις μέρες μας. Οι σφαγές του Σύλλα στην Αθήνα, καθώς και η ασεβής του συμπεριφορά απέναντι στα πολιτιστικά κληροδοτήματα της ιστορικής αυτής πόλης, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αιμοσταγούς και αδίστακτης φύσεως της συγκεκριμένης ιστορικής προσωπικότητας...
Και τώρα ας συγκρίνουμε την ιστορική αυτή περίοδο, με το σήμερα. Αυτονόητα λοιπόν αντιλαμβανόμαστε, πως η Αμερική στην ιστορία αυτή έχει τον ρόλο της περίφημης Res Publica, η οποία μετά από μία περίοδο απόλυτης ακμής, βιώνει μία περίοδο εσωτερικής παρακμής και έντονου διχασμού, η οποία δίδει την ευκαιρία στους ανταγωνιστές της (Μιθριδάτης) να κινηθούν με αυτοπεποίθηση και να επιχειρήσουν να εξαπλώσουν την πολιτική, οικονομική και πολιτιστική τους εξουσία. Όσον αφορά την Ελλάδα, ταυτίζεται απόλυτα με τη σημερινή Ευρώπη. Επί αιώνες αποτελούσε το κέντρο της Δύσεως και το αντίπαλο δέος των πανίσχυρων Περσών, μα μόλις ο Μέγας Αλέξανδρος απεβίωσε, οι διάδοχοι του αποδείχτηκαν ανάξιοι της μεγαλοπρεπούς κληρονομιάς που εκείνος τους κληροδότησε. Γρήγορα διχάστηκαν μεταξύ τους και χωρίστηκαν σε στρατόπεδα, ενώ όταν οι Ρωμαίοι εισήλθαν στο πολιτικό παιχνίδι με το περίφημο δόγμα του «διαίρει και βασίλευε» η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε και οδήγησε στην σταδιακή κατάληψη όλων των ελληνιστικών βασιλείων από τους ικανούς και φιλόδοξους Ρωμαίους.
Το ίδιο ακριβώς κρίσιμο σταυροδρόμι λοιπόν, φαίνεται να διέρχεται στην εποχή μας και η Ευρωπαική ένωση. Μετά από μία περίοδο εντυπωσιακής ακμής και αίγλης, οι χώρες μέλη της ένωσης διχάζονται και μοιράζονται σε στρατόπεδα, ενώ αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τους εξωτερικούς κινδύνους με αποτελεσματικότητα και πυγμή, αναγκαζόμενες να επαιτούν τη υποστήριξη ενός άκρως απαιτητικού και εγωκεντρικού κηδεμόνα (ΗΠΑ). Και στο σημείο αυτό αναρωτιέμαι... Μπορεί άραγε ο Εμμανουέλ Μακρόν και η παραδοσιακά ισχυρή Γαλλία, να διαδραματίσουν τον ρόλο του σύγχρονου Μιθριδάτη. Μπορούν να βγουν μπροστά και με τη στήριξη σύσσωμου του Ευρωπαικού νότου, να απαιτήσουν τον ανασυσχετισμό δυνάμεων στην Ευρώπη και βασισμένοι στις κατακτήσεις του παρελθόντος, να δημιουργήσουν μία «νέα» ένωση με ενιαίο αμύντικό, διπλωματική και πολιτιστικό πεδίο;
Εν ολίγοις, σε μία περίοδο έντονων αντιπαραθέσεων και ανασυσχετισμών, η γηραιά Ήπειρος, οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και των ιστορικών της ευθυνών. Η Ευρωπαική ένωση οφείλει να γίνει μία ένωση με ξεκάθαρη και αυτόνομη φιλοσοφία, η οποία μπορεί και πρέπει να αποτελέσει παράγοντα σταθερότητας και δικαιοσύνης στις διεθνείς εξελίξεις. Διότι όπως έλεγε και ένας άλλος πρόεδρος των Ηνωμένων πολιτειών της Αμερικής, ο Ντουάιτ Αιζενχάουερ: « Μόνο η δύναμη μπορεί να συνεργαστεί. Η αδυναμία μπορεί μόνο να ικετεύσει».